Tract. III, Cap. 9

Inhaltsverzeichnis | Volltext

Blättern:

<< | < |

| > | >>

III,9. In die 1

1. Sequitur de officio natalis domini. Omnia autem 2 , que dicuntur 3 in illa die, de exultatione festiuitatis sunt A , et patent omnia preter tercium responsorium 4 , quod est: "descendit de celis christus a ", id est de sinu patris, "ut appareret uisibilis 5   b ", unde illud: "egressus est a 6 patre c ", ab | occulto et intimo patris. Sequitur: "introiuit per aurem uirginis 7 ", id est per fidem, que est 8 ex auditu, romanorum decimi 9   e   B . Quando enim audiuit nuntium celestem dicentem: "aue maria f ", cogitauit, que esset ista 10 salutatio. Et quesiuit modum credens, quod sic esset, unde cum angelus dixit: "spiritus sanctus g " et cetera, spiritui sancto acquieuit. Vnde in 11 canticis: "pessulum hostii mei aperui dilecto h ". Hostium est desiderium 12 , pessulum uero discretio. Quasi diceret 13 : per discretionem aperui dilecto meo desiderium meum 14 , cum 15 audito hoc 16 dixit: "ecce ancilla domini i ". Non sicut eua, que fregit pessulum, quando uoluit esse sicut deus C . Ita 17 dixi.

2. At ipse iam declinauerat, id est iam se humiliauerat factus homo "in 18 regionem nostram j ", id est in mundum secundum quosdam, et "exiuit per auream portam de mundo k ", id est per caritatem, quia per crucem "maiorem 19 enim caritatem nemo habet l   D " et cetera.

3. Sed secundum hoc uersus non competit "tamquam sponsus m " et cetera 20 . Idem responsorium cantatur in circumcisione quibusdam mutatis, in quo dicitur: "introiuit in uterum uirginis et exiuit per portam clausam n ", unde sic erit intelligendum, id est 21 in regionem nostram 22 per portam auream 23 uirginis, que tota fuit aurea propter caritatem. Vnde ezechiel: "clausa erit principi o   E ", id est ad honorem principis. Sequitur 24 : "lux et decus p   25 ", quia facit germinare mundum et fecundare et fructum facere. Omnia alia patent.

4. In nocturnali officio 26 . In 27 nocturnali officio tria euangelia leguntur 28 et postea generatio christi q . Tria leguntur euangelia et tres misse cantantur, ut habeat ecclesia, quod intendit. Intendit enim ostendere utramque naturam in christo et propter hoc leguntur lectiones, in quibus augustinus et alii sancti inducunt infinitas 29 auctoritates ad hoc ab eis, qui fuerunt ante legem, sub lege et post legem F , ut in ore duorum uel trium testium stet omne uerbum.

5. Euangelium uero, in 30 quo 31 exprimitur eius generatio, legitur propter hoc, ut ostendatur ipsum esse de generatione eorum patrum, quibus facta est promissio sicut 32 de 33 dauid et abraham. De 34 dauid in psalmo: "de fructu uentris tui ponam 35   r " et cetera, et primo 36 paralipomenon: "cum dormieris cum patribus 37 tuis 38 suscitabo semen tuum post te s ". Abrahe uero genesis xu 39   40 : "in semine tuo benedicetur omnes gentes t ". Et ideo dicit in principio 41 : "filiii dauid, filii abraham u ", quia illis specialiter 42 facta est promissio. Et sic ostenditur, quod 43 ipse 44 erat messias promissus in lege et prophetis G . Descendit autem usque ad ioseph et idem est, ac si usque ad beatam uirginem processisset. Tribus enim non promiscebatur 45 tribui 46 et genealogie 47 non solent distingui nisi per mares H .

6. Postea cantatur: "te deum laudamus", in gratiarum actionem omnium antecedentium I .

7. De tribus missis 48 . In die autem ista cantantur tres misse ad ostendendum, quod natiuitas christi 49 saluauit 50 patres ante legem 51 , sub lege 52 , post 53 legem.

8. Prima 54 cantatur de nocte ad ostendendum, quod illi, qui fuerunt ante legem, non fuerunt illuminati aliqua lege, et alia de causa, quia scilicet dominus de nocte natus est, sicut dicit lucas v . Vnde sapientie xuiii: "dum | medium silentium tenerent omnia 55   56   w " et cetera 57 . Hoc ad litteram exponitur de natiuitate christi 58 .

9. Secunda missa cantatur 59 diluculo ad ostendendum, quod sancti 60 patres, scilicet 61 sub lege, aliquantulam cognitionem habuerunt de deo etsi non tantam, quantam nos 62 habemus. Et ideo incipit a promissione, que facta est in ueteri lege: "lux fulgebit x " et cetera.

10. Et 63 notandum 64 , quod ista 65 missa 66 , que cantatur ante laudes 67 matutinales, et 68 laudes matutinales terminantur 69 una oratione 70 ad ostendendum, quod illud totum 71   72 officium idem indicat 73 , natiuitatem scilicet eternam et temporalem. Vnde prima missa incipit: "dominus dixit ad me: filius meus 74   y " et cetera 75   76 . Hoc tantum de generatione eterna intelligitur. Quod uero sequitur: "ego hodie genui te z ", de utraque J . Versus de temporali: "quare fremuerunt gentes aa " et cetera, quasi diceret: pro 77 nichilo, cum christus deus et homo sit.

11. Responsorium de eterna, in quo dicit dominus pater: "ego 78 tecum principium ab ", unde et 79 idem, quod ostenditur "in die uirtutis tue 80 ", id est in die 81 resurrectionis, seu "in splendoribus sanctorum", id est in luce sanctorum 82 omnium. Et dicit "splendoribus" pluraliter propter diuersos effectus; "ex utero 83 ", id est ex intima bonitate mea; "ante luciferum genui te", id est ante omnes creaturas 84 ab eterno.

12. Epistola uero et euangelium de temporali. Vnde in epistola dicitur 85 : "ex 86 semine dauid secundum carnem ac ".

13. In euangelio 87 : "exiit edictum a cesare 88 augusto" et cetera. Ante epistolam uero 89 prophetia legitur, ut basis sit sub columpna K , ut certius sit testimonium 90 , quod deus homo sit. Et in 91 hoc uerum est, quod alius est qui seminat, et alius qui metit. Seminauerunt antiqui patres et apostoli 92 introierunt in labores eorum.

14. Et ideo dicitur in simbolo, quod passus est et sepultus 93 et resurrexit tercia die secundum scripturas, id est 94 eo 95 modo et 96 ordine et eo tempore, quo 97 predictum est in scripturis. Ita dicit radulphus super leuiticum: hoc idem ostenditur per duo 98 cherubim: ipsa 99   100   101 respitientia se mutuo respiciunt tum in propiciatorium, id est christum, quia duo testamenta in se concordantia christum 102 adnunciant 103   ad .

15. Secunda non 104 repetitur, quia cum res habetur, cessat promissio. Tercia uero repetitur, quia ueritas stat. Tamen secunda dicitur in uigilia epiphanie propter aliquam causam, propter manifestationem stelle 105 . Vnde non intelligitur "lux fulgebit" de luce natiuitatis tunc, sed de luce stelle 106 magorum.

16. Tercia uero dicitur de clara die 107 , quia "uelum templi scissum est 108   ae ", matteus, et prouerbia 109 : "aperta sunt prata et apparuerunt 110 herbe uirentes af ".

17. Epistola uero et euangelium locuntur de eterna 111 generatione. Vnde in epistola dicit: "filius meus es tu 112 ". Et de temporali habetur ibi: "multipharie 113 " et cetera.

18. In euangelio uero de eterna: "in principio 114 " creaturarum "erat uerbum ag ". Cetera patent.

Lesarten
1 In die: om P2, T
2 autem: omnia T
3 dicuntur: dicitur T
4 tercium responsorium: responsorium iii P2, T
5 uisibilis: post visibilis expunxit T
6 a: ab P2
7 introiuit ... uirginis: per aurem uirginis introiuit T
8 est: est add T
9 romanorum decimi: ad romanos P2, T
10 esset ista: est*** i** T
11 in: om P2, T
12 est desiderium: desiderium est T
13 diceret: om P2, T
14 dilecto ... meum: desiderium meum dilecto meo P2, T
15 cum: tamen modo P2 ; cum modo T
16 hoc: et add P2, T
17 Ita: om T
18 in: ss P2
19 crucem maiorem: cru cem ma io T
20 cetera: et preterea add P2, T
21 id est: om P2, T
22 nostram: id est in uterum uirginis in quo accepit carnem nostram et exiuit add P2, (id est ss.) T
23 auream: dominus illuminatio me in margine inferiori T
24 Sequitur: * add T
25 decus: et cetera add T
26 In nocturnali officio: om P2, T
27 In: om P2
28 euangelia leguntur: leguntur ewangelia P2, T
29 infinitas: post *** erasit P1
30 in: ex P2
31 quo: alio T
32 sicut: scilicet P2, T
33 de: om P2, T
34 De: om P2, T
35 ponam: om P2, T
36 primo: ii T
37 patribus: P2, T, Dur ; fratribus P1
38 tuis: om T
39 xu: xl T
40 genesis xu: xu genesis P2
41 dicit in principio: in principio dicit T
42 specialiter: spiritualiter P2, T
43 quod: quia P2, T
44 ipse: om P2
45 promiscebatur: promiscebantur P2 ; promittebantur T
46 tribui: om P2, T
47 genealogie: genelogie P2
48 De tribus missis: om P2, T
49 natiuitas christi: christi natiuitas P2, T
50 saluauit: sanauit T
51 legem: et add P2, T
52 sub lege: sublege P1
53 post: et ante add P2, T
54 Prima: autem add P2, T
55 omnia: om T
56 omnia: et nox in suo cursu medium iter perageret omnipotens sermo tuus domine a regalibus sedibus uenit P2, T
57 et cetera: om P2, T
58 christi: domini P2, T
59 cantatur: in add P2, T
60 sancti: secundi T
61 scilicet: patres add P2, T
62 nos: nunc P2, T
63 Et: om P2, T
64 notandum: est etiam add P2
65 ista: ia T
66 missa: missio T
67 cantatur ante laudes: ante laudes cantatur T
68 et: ss P1
69 matutinales terminantur: matutinantur T
70 oratione: uoce T
71 totum: om P2
72 illud totum: totum illud T
73 indicat: indicatur T
74 meus: es tu add P2 ; cau add T
75 et cetera: om P2, T
76 cetera: et add P2, T
77 pro: propter P2
78 ego: sum add P2
79 et: ad add P2
80 tue: sue P2, T
81 id est in die: scilicet P2
82 id est ... sanctorum: P2, T, Dur ; om P1
83 utero: utero add T
84 creaturas: id est add P2, T
85 dicitur: habetur P2 ; hec T
86 ex: ante exiuit expunxit T
87 euangelio: secundo add P2, T
88 a cesare: acesa T
89 epistolam uero: uero epistolam T
90 testimonium: testium P2
91 in: om T
92 apostoli: om P2
93 sepultus: est add P2
94 id est: om T
95 eo: ex eodem corr P2, T
96 et: eo T
97 quo: in ante add T
98 duo: om P2
99 ipsa: id est P2
100 cherubim ipsa: om T
101 ipsa: per duo que add P2, T
102 christum: deum T
103 adnunciant: scilicet christum add T
104 non: uero T
105 stelle: T
106 stelle: uel add P2, T
107 clara die: die clara P2, T
108 est: i add T
109 prouerbia: sapientia P2, T
110 apparuerunt: apparebunt P2
111 eterna: tercia P2
112 tu: ego hodie genui add P2 ; ego hodie add T
113 multipharie: multisque modis add P2, T
114 principio: * add P2

Quellen
a descendit ... christus: CAO 6410 (Hesbert 4, p 104: "Descendit de caelis deus verus")
b ut appareret uisibilis: CAO 6410 (Hesbert 4, p 104)
c egressus ... patre: CAO 6410 (Hesbert 4, p 104: F S L: "a patre genitus")
d introiuit ... uirginis: CAO 6410 (Hesbert 4, p 104: V: "introivit per uterum")
e fidem ... romanorum decimi: cf Rom 10,17
f aue maria: cf Luc 1,28
g spiritus sanctus: Luc 1,35
h pessulum ... dilecto: Cant 5,6
i ecce ancilla domini: Luc 1,38
j nostram: CAO 6411 (Hesbert 4, p 105)
k exiuit ... mundo: CAO 6411 (Hesbert 4, p 105)
l maiorem ... habet: Ioh 15,13 (Vulgata: 'Maiorem hac dilectionem nemo habet')
m sponsus: CAO 6411 (Hesbert 4, p 105)
n introiuit ... clausam: CAO 6411 (Hesbert 4, p 105)
o clausa erit principi: Ez 44,1
p lux et decus: CAO 6411 (Hesbert 4, p 105)
q generatio christi: cf Matth 1,1
r de ... ponam: Ps 131,11
s cum ... te: 1 Para 17,11 (Vulgata: ' cumque impleueris dies tuos ut uadas ad patres tuos ')
t in ... gentes: recte Gen 22,18
u filiii dauid filii abraham: Matth 1,1
v dominus ... lucas: Luc 2,8
w dum ... omnia: Sap 18,14
x lux fulgebit: AMS 10 (Hesbert, p 14sq: R B C K S)
y dominus ... meus: AMS 9a (Hesbert, p 12sq: R B C K S)
z ego ... te: AMS 9a (Hesbert, p 12sq: R B C K S)
aa quare ... gentes: AMS 9a (Hesbert, p 12sq: R B C K S)
ab ego ... principium: AMS 9a (Hesbert, p 12sq: R B C K S: "Tecum principium ...")
ac ex ... carnem: Rom 1,3
ad Ita ... adnunciant: cf Radulphus Flauiacensis, In Leuiticum I,2 (ed 1806, p 5); cf Ex 25,18-20
ae uelum ... est: Matth 27,51; cf Marc 15,38; cf Luc 23,45
af aperta ... uirentes: Prou 27,25
ag in ... uerbum: Ioh 1,1

Rezeption
A Sequitur ... sunt: redigit Durandus, Rationale VI,xii,1,3sq (CCCM 140A, p 180)
B descendit ... romanorum decimi: Durandus, Rationale VI,xiii,1,4-8 (CCCM 140A, p 180)
C unde cum ... deus: Durandus, Rationale VI,xiii,1,9-14 (CCCM 140A, p 180)
D et exiuit ... habet: Durandus, Rationale VI,xiii,1,17-19 (CCCM 140A, p 181)
E introiuit ... principi: redigit Durandus, Rationale VI,xiii,1,14-18 (CCCM 140A,p 180sq)
F ut habeat ... legem: Durandus, Rationale VI,xiii,13,156-161 (CCCM 140A, p 185)
G in quo ... prophetis: Durandus, Rationale VI,xiii,13,164-172 (CCCM 140A, p 185)
H Descendit ... mares: redigit Durandus, Rationale VI,xiii,14,175-180
I Postea ... antecedentium: Durandus, Rationale VI,xiii,16,204sq (CCCM 140A, p 186)
J notandum ... utraque: Durandus, Rationale VI,xiii,19,256-262 (CCCM 140A, p 187sq)
K Versus ... columpna: Durandus, Rationale VI,xiii,19,264-280 (CCCM 140A, p 188)
L Ita ... adnunciant: redigit Durandus, Rationale VI,xiii,20, 287-290 (CCCM 140A, 188)

Zitiervorschlag: Guillelmus Autissiodorensis, Summa de officiis ecclesiasticis, tract. III, cap. 9, hrsg. v. Franz Fischer, Köln 2007-2013, guillelmus.uni-koeln.de/tcrit/tcrit_t3c9

Vergleichsstellen

Transkription P1

>> Folio anzeigen

>> Volltext anzeigen

Cambrai-Fassung

>> Kapitel anzeigen

>> Volltext anzeigen

Handschriftenseiten (Abb.)

B 20r, 20v, 21r
Br 276v
C 72v, 73r
D 19r, 19v, 20r, 20v
G 116v, 117r
M 18v, 19r, 19v
O 140v, 141r
P1 48v, 49r
P2 93v, 94r, 94v
S 50v, 51r, 51v
T 189v, 190r
Tr 74r, 74v
U 98r, 98v