Tract. III, Cap. 29

Inhaltsverzeichnis | Volltext

Blättern:

<< | < |

| > | >>

III,29. De prima dominica quadragesime 1

1. In sequenti dominica, in qua cantatur: "inuocauit me a ", incipit quadragesima A et protenditur usque ad diem, que 2 dicitur cena domini, quia per quadragesimam bene obseruatam et spiritualiter et 3 per ueram penitenciam uenit homo ad cenam agni, de quo in apocalipsi: "beatus, qui uocatus est ad cenam nuptiarum agni b   B ".

2. Sed quia, ut dictum est supra , sex sunt dominice non ieiunabiles, ideo quatuor dies ante hanc diem 4 et duos post cenam domini ieiunat ecclesia.

3. Et 5 quia iterum hoc tempus 6 est milicie christiane, idcirco diabolus contra nos fortius insurgit. Propter hoc, ne homo desperet, quasi confortatiuum 7 quiddam 8 canit ecclesia in introitu dicens: "inuocauit me c " et cetera. Quo audito spe fit fortis homo. Vnde dicit apostolus: "spe fortes d   9 ", ysaie xxx: "in silentio et in 10 spe erit fortitudo uestra e ".

4. In istis duobus consistit tota fortitudo hominis spiritualis: in silentio, dum a 11 tumultibus seculi silet 12 nichil de his 13 , que sunt seculi 14 , appetendo, in spe eterna desiderando 15 .

5. Per 16 epistolam, que sic incipit: "ecce, nunc tempus 17   f " et cetera 18 , armat ecclesia milites suos quatuor cardinalibus uirtutibus 19 : fortitudine, cum dicit: "ecce, nunc tempus 20   g " et cetera, que de fortitudine ibi dicuntur, quia sequitur: "in omnibus exibeamus nosmet ipsos 21   h " et cetera 22 .

6. Armat autem eos temperantia, cum dicit: "in 23 ieiuniis multis et castitate i ".

7. Armat etiam 24 eos prudentia, cum dicit: "in scientia j ", scilicet 25 in prudentia, idem enim est in 26 subiecto, "et longanimitate k ", quia scientia et longanimitate scimus conuersari in medio nationis praue et peruerse 27 , "et bonitate et suauitate, que est in spiritu sancto l ". Hoc totum pro eodem sumitur. Sequitur: "in caritate non ficta m ", quia omnia sine fictione 28 debent fieri.

8. Armat uero nos iusticia, cum dicit: "per arma iusticie a dextris et a sinistris n   C ".

9. Vltimum quidem 29 ibi ponitur, scilicet tamquam nichil habentes et omnia possidentes, magis uidetur pertinere ad contemplatiuam, quam ad actiuam, quia, qui talis est in omnibus, que uidet, delectatur solum in dilectione 30 dei. Talis habet oculos columbarum et potest dicere cum psalmista: "delectasti 31 me 32 , domine, in factura 33 tua o ". Qui autem 34 talis est, pennatus est et potest uitare laqueos diaboli, qui in terra absconditi sunt. Iob: "abscondita est in terra pedica eius p ". "Frustra enim iacitur rete ante oculos pennatorum q ", prouerbiorum i.

10. Enumerantur autem ab apostolo in hac epistola 35 septemuiginti opera uirtutum, qui numerus cubicus 36 est et solidus multiplicatus per radicem cubicam uel per eundem numerum in se ipsum bis ductum, quia ter tria 37 ter septemuiginti faciunt, qui numerus similiter quadratus est, unde et solidus, propter quod dicitur in apocalipsi: "ciuitas in quadro posita est r ", hoc est in soliditate firmata.

11. De hac eadem epistola fere totum officium matitunale sumptum est.

12. Post epistolam sequitur responsorium: "angelis 38 suis deus 39   s " et cetera, ut sic homo pugnare secure possit 40 .

13. Sequitur tractus, in quo agitur de temptationibus. Et propter hoc uere dicitur tractus, in quo 41   42 ibi 43 ostenditur, quod hec misera 44   45 uita trahitur multis doloribus et laboribus 46 : "qui habitat t " et cetera.

14. Quia posset conqueri 47 de inequalitate istius pugne, quia tempta|tor potentissimus est, ut habetur 48 iob xl: "non est potestas sub celo 49   u " et cetera 50 , et sapientissimus, quia multa uidit, et crudelissimus, quia "crudelis est et non miserebitur v ", ieremias, homo autem infirmissimus 51 et ignorans, ideo in ipso tractu ponitur solutio huius, quia hoc 52 permittit deus, ut homo timeat 53 inimicum et ad ipsum 54 deum confugiat, qui scit 55 et potest liberare et uult. Et sic in se non speret, sed in deo, qui promittit, quod liberabit ipsum, si fugiat ad eum.

15. Vult ergo deus, ut homo habeat timorem 56   57 de inimico forti et spem de promissionibus futurorum et de dilectione dei uehementissima erga se 58 , quod uult eum protegere, quemadmodum gallina pullos suos ex amore uehementi, et est spes de custodia angelorum.

16. Homo 59 autem, si molatur inter illas 60 duas molas, timorem scilicet et spem, efficitur 61 panis placens deo et sic uincet omnem temptationem: siue sit leuis et oculta 62 , que dicitur "timor nocturnus w ", siue leuis et manifesta, que dicitur "sagitta uolans in die x ", siue 63 sit grauis 64 et occulta, que dicitur "negocium perambulans 65 in tenebris y ", siue grauis et aperta, que dicitur "demonium meridianum z ". Hec quatuor genera temptationum uincet quilibet sic armatus, ut dictum est.

17. Sed in euangelio non sunt nisi tres temptationes: "ductus est ihesus in desertum a spiritu 66 sancto 67   aa " et cetera 68 . Et conprehenduntur quandoque 69 omnes temptationes sub quaternario, ut dictum est, quandoque sub ternario, ut in hoc 70 euangelio, quandoque sub binario, ut in psalmo 71 , ubi dicitur: "a laqueo uenantium ab ", id est ab opere malo, "et a uerbo aspero ac ", id est a peccato oris.

18. Temptatus autem fuit dominus triplici temptatione, scilicet 72 gule, cupiditatis et inanis glorie. Gule, cum dicit 73 : "dic ut lapides 74   ad " et cetera 75 . Cupiditatis 76 , cum dicit 77 : "hec omnia tibi dabo 78   ae " et cetera 79 . Inanis glorie, quando diabolus uoluit eum de pinnaculo deicere 80   81 , sicut fecerat multos alios predicatores.

19. Et uicit eum dominus per auctoritates sacre scripture, per dulcedinem uerbi dei, quod significatum est in hoc, quod dauid lapidibus sumptis de torrente deiecit goliam 82 et dixit ei: "mitte te deorsum", docens nos debere armari gladio uerbi dei preter illa arma, quibus nos armat apostolus in epistola, ut sic ad pugnam sufficienter armati simus 83   D .

Lesarten
1 De ... quadragesime: T ; om P1, P2 ; dominica prima quadragesime inuocauit man rec in margine inferiori P2
2 que: qui P2, T
3 et: id est P2, T
4 hanc diem: om P2 ; hanc dominicam T
5 Et: ante add P2
6 tempus: tempus add T
7 confortatiuum: confortatum P2, T
8 quiddam: quoddam P2, T
9 fortes: et add P2, T
10 in: om P2, T
11 a: expunxit T
12 silet: silicet P2
13 his: eis P2
14 seculi: P2, T, Dur ; om P1
15 desiderando: considerando P2
16 Per: post T
17 tempus: acceptabile add P2, T
18 et cetera: om P2, T
19 cardinalibus uirtutibus: uirtutibus cardinalibus T
20 tempus: acceptabile ecce nunc dies salutis add P2, T
21 ipsos: sicut dei ministros in multa pacientia add P2, T
22 et cetera: om P2, T
23 in: om P2
24 etiam: aut P2
25 scilicet: id est P2
26 est in: sunt add P2, (in margine) T, Dur
27 nationis ... peruerse: praue et peruerse nationis P2, T
28 sine fictione: sanctificatione P2
29 quidem: quod P2, T
30 dilectione: dulcedine P2, T
31 delectasti: delecta P2
32 me: ss T
33 factura: factitate P2
34 autem: aut P2
35 in hac epistola: om P2
36 cubicus: cubitus P2
37 tria: et add P2, T
38 angelis: angelus T
39 deus: mandauit de te add P2, (ante secure expunxit) T
40 pugnare secure possit: secure possit pugnare P2, T
41 in quo: quia P2, T, Dur
42 quo: vacat P1
43 ibi: P2, T, Dur ; om P1
44 misera: ante a P1
45 misera: miseria P2
46 laboribus: et cetera add P2, T
47 conqueri: aliquis add P2, T, Dur
48 habetur: in add P2, T
49 celo: que ei ualeat conparari add P2, T
50 et cetera: om P2, T
51 infirmissimus: infirmusissimus P1
52 hoc: hic T
53 timeat: ante *** cancelauit P1
54 ipsum: om P2, T
55 scit: P2, T, Dur ; liberat P1
56 habeat timorem: timorem habeat P2
57 homo habeat timorem: om e habeat timorem homo corr T
58 erga se: ergo sequitur Dur
59 Homo: et ante add P2
60 illas: istas P2, T
61 efficitur: efficietur P2, T
62 oculta: ex ocultata corr P2
63 siue: etiam add P2, T
64 grauis: e grauit corr P2
65 perambulans: perambulatis P2
66 in ... spiritu: a spiritu in desertum P2, T
67 sancto: om P2, T
68 et cetera: om P2
69 quandoque: quando P2
70 hoc: om P2, T
71 psalmo: inferius add P2
72 temptatione: tenptatione ante add T
73 dicit: dixit P2, T
74 lapides: isti panes fiant add P2, T
75 et cetera: om P2, T
76 Cupiditatis: ante cum expunxit T
77 dicit: dixit P2, T
78 dabo: si procadens adoraueris me add P2 ; si procidens adoraueris me add T
79 et cetera: om P2, T
80 de pinnaculo deicere: deicere de pinnaculo P2, ( pinnaculo e pinnacula corr) T
81 deicere: templi add P2, T
82 goliam: e gloriam corr T
83 simus: sumus T

Quellen
a inuocauit me: AMS 40a (Hesbert, p 52sq: R B C K S)
b beatus ... agni: Apoc 19,9
c inuocauit me: AMS 40a (Hesbert, p 52sq: R B C K S)
d spe fortes: Rom 12,12
e in ... uestra: Is 30,15
f ecce nunc tempus: 2 Cor 6,2
g ecce nunc tempus: 2 Cor 6,2
h in ... ipsos: 2 Cor 6,4
i in ... castitate: 2 Cor 6,5sq (Vulgata: ' in ieiuniis in castitate ')
j in scientia: 2 Cor 6,6
k et longanimitate: 2 Cor 6,6
l et bonitate ... sancto: 2 Cor 6,6
m in caritate non ficta: 2 Cor 6,6
n per arma ... sinistris: 2 Cor 6,7
o delectasti ... tua: Ps 91,5
p abscondita ... eius: Iob 18,10
q Frustra ... pennatorum: Prou 1,17
r ciuitas ... est: Apoc 21,16
s angelis suis deus: AMS 40a (Hesbert, p 52sq: M R C K S)
t qui habitat: AMS 40a (Hesbert, p 52sq: M R C K S)
u non ... celo: Iob 41,24
v crudelis ... miserebitur: Ier 6,23
w timor nocturnus: cf Ps 90,5
x sagitta ... die: cf Ps 90,6
y negocium ... tenebris: cf Ps 90,6
z demonium meridianum: cf Ps 90,6
aa ductus ... sancto: Matth 4,1
ab a laqueo uenantium: Ps 90,3
ac et a uerbo aspero: Ps 90,3
ad dic ut lapides: Matth 4,3
ae hec ... dabo: Matth 4,9

Rezeption
A incipit ... quadragesima: Durandus, Rationale VI,xxxii,1,3sq (CCCM 140A, p 258)
B per quadragesimam ... agni: Durandus, Rationale VI,xxxii,1,13-16 (CCCM 140A, p 258)
C Et ... sinistris: Durandus, Rationale VI,xxxii,6-7,68-89 (CCCM 140A, p 260sq)
D Post ... simus: Durandus, Rationale VI,xxxii,7-10,90-132 (CCCM 140A, p 261sq)

Zitiervorschlag: Guillelmus Autissiodorensis, Summa de officiis ecclesiasticis, tract. III, cap. 29, hrsg. v. Franz Fischer, Köln 2007-2013, guillelmus.uni-koeln.de/tcrit/tcrit_t3c29

Vergleichsstellen

Transkription P1

>> Folio anzeigen

>> Volltext anzeigen

Cambrai-Fassung

>> Kapitel anzeigen

>> Volltext anzeigen

Handschriftenseiten (Abb.)

B 32v, 33r, 33v
Br 280v, 281r
C 77r, 77v
D 31v, 32r, 32v
G 122v, 123r
M 28r, 28v
O 142v
P1 54v
P2 101v, 102r, 102v
S 60r, 60v, 61r
T 196v, 197r
Tr 81v, 82r
U 101v, 102r