Magistri Guillelmi Autissiodorensis Summa de officiis ecclesiasticis Kritisch-digitale Erstausgabe

III,71. De uigilia pasche ¹

1. Sequitur de sabbato sancto ² pasche, quod dicitur sanctum sabbatum propter baptismum ³ , quod fit in illa die, quia consepulti sumus christo ⁴ in baptismo ⁵ . Et ideo ter immergitur ^A puer in aqua ⁶ baptismi, quia tribus diebus et tribus noctibus fuit dominus in corde terre. Submergitur baptizatus, ut nichil uetus appareat in eo, | sed omnia noua, quia, sicut christus mortuus est et resurrexit, ita et ipse ^a .

2. Secunda causa est, quia ⁷ baptismus partim a passione, partim a resurrectione uim suam accepit: a passione ablutionem a peccato, a resurrectione uero ⁸ innouationem gratie ⁹ .

3. Tercia ratio est, quia dominus tunc liberauit ¹⁰ antiquos patres a carcere infernali. Ysaias: "habitantibus in regione umbre mortis lux orta est eis ^{11   b   12   C} ".

4. Silet autem ecclesia in illa die, ut dictum est ¹³ , usque ad nonam horam ¹⁴ . Et tunc congregatur ad officium celebrandum ¹⁵ , quando apropinquat resurrectio ^D .

5. Et incipit ¹⁶ a benedictione cerei. Cereus benedictus ¹⁷ idem significat quod columpna ignis, que precedebat in nocte filios israel, et columpna nubis, que precedebat ¹⁸ in die. Columpna ¹⁹ quidem ignis de nocte illuminans et columpna nubis in ²⁰ die refrigerans ^{21   E} . Cereus est ²² super columpnam existens. Ad litteram christum hominem significat, qui in hac nocte nos illuminat et refrigerat ab incentiuo uiciorum, de quo in ecclesiastico: "et tronus meus in columpna nubis ^{c   F} ".

6. Incipit autem sic illa benedictio: "exultet iam angelica turba ²³ celorum ^{24   d} " et cetera. De hoc enim est exultatio, quod traxit ²⁵ suos de inferno et de uictoria ipsius: "ascendit enim super occasum dominus ^{e   H} ".

7. Et benedicitur a diacono ²⁶ presente presbytero uel episcopo, qui ²⁷ habet secundum ordinem benedicere ²⁸ . Quia uero sexus muliebris ²⁹ annunciauit gaudium resurrectionis, scilicet ³⁰ maria magdalene, unde dicta est apostolorum apostola ³¹ , et hoc ut mulier, que fuerat inicium ³² perditionis, esset inicium ³³ redemptionis ^f .

8. Incensum ³⁴ uero, quod apponitur in similitudinem crucis, significat aromata, que mulieres emerunt, ut inungerent ³⁵ crucifixum ^J . Et ostendit ecclesia se illam deuocionem habere in aromatibus uirtutum ^K , de quo incenso dicitur in benedictione illa: "suscipe, domine, hoc sacrificium uespertinum ^g ". Emerunt enim mulieres ³⁶ aromata in uespere sabbati, quia sabbato siluerunt ³⁷ propter festum sabbati ^L .

9. Postea secuntur lectiones, in quibus instruuntur ³⁸ baptizandi. Et sunt ille lectiones ³⁹ sine titulis ad ostendendum, quod sine signo christi adhuc sunt baptizandi. Tituli enim signa sunt.

10. Prima est: "in principio creauit deus celum ^{40   h} " et cetera. In hoc instruuntur baptizandi, ne credant manicheis, qui dicunt ⁴¹ omnia ista uisibilia creata esse a rege tenebrarum ^M . "Et spiritus domini ferebatur super aquas ⁱ " baptismi. In aquis enim remanerent ⁴² pisces, id est ⁴³ curiosi. Aues uero, id est baptizati, uolant ad celestia ^N . Et nullum sequitur canticum, quia homo non laudauit deum, quando factus fuit, sed peccauit ^O .

11. Secunda lectio est: "factum est in uigilia matutina ^j ", de submersione egiptiorum, id est peccatorum in ⁴⁴ mari ru|bro, id est in baptismo. Vnde unus ⁴⁵ ex eis non remansit ⁴⁶ nec ⁴⁷ paruum nec ⁴⁸ magnum ⁴⁹ peccatum, hoc autem fit in baptismo, quod non contingit in penitencia.

12. Et sequitur primum canticum, scilicet ^{50   P} : "cantemus domino ^{51   k} " et cetera. Quamdiu ⁵² enim homo in peccato est mortali ⁵³ non potest laudare deum, quia "non est speciosa laus ⁵⁴ in ore peccatoris ^l ", ecclesiastici xu ⁵⁵ . Cum uero liberatus est, potest cantare primum canticum, scilicet de liberatione sua, domino ^Q .

13. Tercia lectio est de ysaia: "apprehendent septem mulieres uirum unum in die illa ^{56   m} ", que significant septem dona ⁵⁷ , que dantur in baptismo ^R . Et dicitur postea: "si abluerit dominus sordes filiarum syon ⁿ ", ecce, ablutio peccati ^{S   o} .

14. Et sequitur canticum lugubre per ⁵⁸ contrarium: "uinea facta est dilecto meo ⁵⁹ in cornu filii olei ^{60   p} ", quia "quomodo cantabimus canticum domini in terra aliena ^q ?" Et canticum, quod pertinet ad baptizandos ⁶¹ : "sicut ceruus desiderat ad fontes aquarum ^r " et cetera ⁶² . Et ⁶³ notat ibi desiderium eorum ^s .

15. Postmodum sequitur letania septima propter septem dona, que dantur in baptismo ^{64   65} . Postmodum quinta ⁶⁶ , quia ⁶⁷ sanguis christi per quinque uulnera effusus dat effectum baptismo, et hoc euntibus ad baptismum. Redeuntibus uero de baptismo terna ⁶⁸ cantatur letania, quia in fide trinitatis baptisma consecratum est ^U .

16. In fine uero letanie ⁶⁹ fiunt peticiones: "propicius esto ⁷⁰ , parce nobis, domine". Et etiam obsecrationes: "per natiuitatem tuam libera nos, domine", et ⁷¹ postulationes: "peccatores te ⁷² rogamus, audi ⁷³ nos ^V " et cetera, sicut dicit apostolus ^t .

17. Missa uero incipit sine introitu ad significandum, quod ⁷⁴ caput nostrum in silentio est ^W .

18. Et dicitur kirieleison nouies, ut possimus peruenire ad nouem ordines angelorum. Quia uero resurrectio christi propinqua est, dicitur cantus angelicus ^X : "gloria in excelsis deo", et propter baptizatos, quia qui renouatus est dei gratia, cantare potest ⁷⁵ cum angelis ^{Y   u} .

19. Sequitur autem epistola, in qua apostolus instruit baptizatos: "si consurrexistis cum christo, que sursum sunt, querite et sapite non, que supra terram ^v ".

20. Et sequitur alleluia sine graduali ad ⁷⁶ significandum, quod caput nostrum quiescit. Vbi enim est quies, ibi non est motus. Vbi uero non est motus ^{77   78} , non est ascensus de gradu in gradum ^Z : "confitemini domino ^w " et cetera, quia ⁷⁹ misericordia data est in baptismo. Et cantatur tono octauo propter resurrectionem ^{80   AA} .

21. Sed quia adhuc magnus labor restat baptizatis, ideo sequitur tractus. Et quia laus ⁸¹ dei in presenti in tractu ⁸² laboris et miserie est ⁸³ , inuitantur omnes ad laudandum: "laudate dominum omnes gentes ^{x   y} ". Octauo tono ⁸⁴ similiter ⁸⁵ canitur.

22. Sequitur ⁸⁶ euangelium mathei de resurrexione.

23. Non dicitur ⁸⁷ offertorium nec postcommunio, nec "pax domini" dicitur, nec datur pacis osculum, quia nondum surrexit ⁸⁸ , qui dat nobis, quod possumus ⁸⁹ offerre ^AC , quia dicit ⁹⁰ : "data est michi potestas in celo et in terra ^z ", et qui dat nobis, quod communicemus ^AD , et qui | dixit in die resurrexionis ⁹¹ discipulis: "pax uobis ^{aa   AE} ". Et ideo etiam non datur pacis ⁹² osculum ^AF .

24. Postmodum inter cenandum ^{93   94} , dum sacerdos communicat, cantatur officium uespertinum ratione supradicta .