Guillelmi Autissiodorensis Summa de officiis ecclesiasticis edita a Francisco Halieuta

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 41ra

Jncipit summa magistri Guillelmi autisiodorensis de officíìs ecclesiasticis.

J erusalem que sursum est mater nostra dicitur propter tr ⁱa. / Sum^us enim
filij eius per doctr ⁱnam apostolorum et aliorum sanctorum qu ⁱ sunt ci-
ues illi^us ciuita ^tis. / Sum^us etiam filíì ei^us per intercessionem.
Jpsa enim intercedit pro nobis quod haberi potes ^t per illu ^d tercij regum .i.
5ubi dicitur quod bersabee que interpretat ^ur pute^us sacietatis impetr ^a -
uit regnum filio suo salomoni. / Sum^us enim filij ei^us
conformatione. ei enim dum uiuim^us conform ^ari debem^us. quod
habet ^ur per illu ^d exodi .xxvi. ub ⁱ dici ^t dominus moysi. omnia fac secundum exemplar
quod tib ⁱ monstratum est in monte. Maxime autem conform ^ari debem ^us
10celesti ierusalem in laudando deum. vⁿ de apocalipsis .iiii. habet ^ur quod animali-
a oculos undique habentia requ ⁱem non habebant dicen -
tia. San ctus. Sanctus. Sanctus. et cetera. Conform ^are ⁱgitur nos debem ^us ei
laudando deum ad exemplu ^m ipsi^us. Q u ⁱa uero non potest ecclesi ^a milita^ns
imitari ecclesiam trⁱumphantem plenarie propter hoc quod dicitur Genesis .iii.
15Jn sudore uult^us tui et cetera. et sapientie .ix. corp^us quod corrumpit^ur ag-
gr ^auat animam. et ideo neccesse habet homo aliquando intendere eis que sunt
neccessaria corpori propter quod non potest incessanter laudare deum· facit quod
potest horis statutis laudando deum octies in die n^a turali secundum
quod hesdras instituit. Q u ^ater in die et quater in nocte. dauid et
20dicit Septies in die laudem dixi tib ⁱ. et iterum Media nocte surgebam
ad confitendum. nomini. tuo. domine. et hunc ordinem sequit ^ur ecclesi ^a. Quidam ita diuidunt
Media nocte canit^ur officium matutinale. matuti^ne laude^s
et .vi. alie de die. Missa oblatio est et non numerat^ur inter lau-
des. Alij uero ponunt noct^urnale officium et matutinas la-
25udes pro una laude. Et quia ecclesi ^a .vi. alias laudes de
die et missam ponunt pro una laude. Et quia ecclesi ^a hunc oc-
tonarium seruat· hoc officium sub octonario redac-
tum est a theologis determinandum. de officijs in generali
Primo autem de officíìs ecclesi ^e in generali dicen ^dum est et p^ostea in
30 speciali quod in unaqu ^aque dominica sit officium. et in unaqu ^aque
sollempnitate. Secundo de personis quarum est celebrare
diuinum officium. / T ercio loco .scilicet. de ecclesi ^a materi ^ali et qu ⁱ libr ⁱ theo-
logie et quare determinatis temporib^us legant^ur. Dict^uri erg^o
de officíìs ecclesi ^asticis in generali· inchoabimus
35ab officio noct^urnali sic. Ecclesia sciens quod xristu ^c est alpha
et .omega. idest. pr ⁱncipium et finis apocalipsis .i. propter hoc a domino inci-
pit petens cum fiducia ut dominus aperiat ei os ad lau-
dandum deum digne dicens. D omine labia mea aperies
et finit in ipso cum dici ^t omnib^us completis deo gratias. Chor^us uero
40ad notan ^dum armoniam non mutata person ^a Respondet dicens. et
os meum annuntiabit. laudem. tuam . / Est enim uera armonia ut
sit credentium cor unum et anima una. actuum .iiii. et in tali
unitate laudet^ur deus. S ed quia contempt^us pharao surgit in
scandala ne subcumbat orat ecclesi ^a statim dicens. Deus in
45adiutorium meum intende. et Respondet chor^us. Domine ad
adiuuandum me festina. Jstis autem duob^us habitis
.scilicet. habita gratia per quam aperit^ur os et repulso diabo ^lo per auxi-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 41rb

lium dei nichi ^l aliu ^d restat nis ⁱ laudare. vⁿ de statim laudat dicens.
Gloria pat r ⁱ et filio et .spiritui. sancto. et cetera. et hⁱ c uers^us simple ^x laus est de
et p^ost unumquemque psalmum dicitur. psalm^us enim qu ⁱ dicitur a psallin quod
est tangere bonam operationem signific^at. qua finita danda est
5gloria deo. quia pro omni bono opere laudand^us est deus. et nunc et
semper . / est enim laus de omni opere bono. Sicut erat
in pr ⁱncipi ^o quando creauit celum et terram. Sicut enim ei^us soli^us est laus
de creatione celi et terre· Sic ei^us est soli^us de omni opere bono
et nunc et semper et cetera. Q u ⁱa uero non sufficit laudare
10deum nis ⁱ inuitem^us alios ad laudandum ut qu ⁱ audit dicat ue-
ni apocalipsi. et cortina cortinam tr ^ahat exodi .xx. Sequit ^ur
inuitatorium et etiam psalm^us inuitatori^us .scilicet. venite exul -
tem^us domino . et reddit^ur multiplex causa quare debem^us ex-
ultare et iubilare deo cum dicitur. Q uoniam deus magn^us
15 et cetera. ultima uero causa assignat^ur ne sim^us ingrati sicut
iudei fuerunt qu ⁱ propter suam ingr ^atitudinem et maliciam terram
promissionis non intr ^auerunt. vⁿ de dicit ^ur. Si intr ^oibunt in requiem.
meam . quasi. dicat. non. Q u ⁱa iterum non sufficit laudare
nis ⁱ et corde laudem^us· Sequit ^ur hymn^us. / est autem hymn^us la-
20us dei cum cantico. / Canticum uero est exultatio mentis habi-
ta de eternis in uocem prorumpens. / Et quia psalmi sunt
hymní vnde et psalterium dicitur liber hymnorum Jn qu ⁱb^usdam ecclesijs
non cantant^urur hymni. S ed meli^us est ut dicant^ur quoniam non
omnis hymn^us est psalmuß. ut quando nichi ^l operando laudam^us deum.
25cum exultatione mentis propter quam laudem expr ⁱmendam cantat^ur
hymn^us. Qu ⁱa iterum non sufficit laus cordis et oris nis ⁱ sequ ^at^ur
op^us propter hoc sequunt^ur psalmi per quos signific^ant^ur bona opera. vⁿ de
dauid. Jn psalterio decacordo psallam tib ⁱ. Jn instr ^umento. enim.
sic dicto solebat dauid psallere ad signific^and^um quod in psalterio
30spirituali .idest. spiritu uiuificato per fidem debem ^us psallere deo
implendo .x. legis precepta. / S ed ante psalmum inchoat^ur
antiphona quia a carita ^te est et incipit omne op^us meritorium.
Sed imperfecte dicitur. / Post psalmum tamen perfecte dicitur quia cari ^tas in uia
imperfecte habet ^ur. sed in patria perficiet^ur per bona opera. et p^ost bo-
35na opera que mod ^o fiunt ex carita ^te sic^ut dic^it ysaias . quod ignis est
mod ^o in syon et camin^us erit in ierusalem. / Jtem ab uno in-
choat^ur antiphona. et a plurib^us finit^ur ut notet ^ur quod carit ^as incip^it
ab uno .idest. a xristo et in membr ⁱs ei^us ab ipso consummat^ur. sicut
ipse dici ^t in evangeli ^o . iohannis . Mandatum nouum do uobis et cetera. Signific^at
40autem antiphona. mentis iocunditatem. vnde psallite sapienter.
tunc enim iocunditas sapida est cum de deo est. tunc sunt ma-
n^us sub pennis ezechielis .i. et prouerbiis. Beat^us uir qu ⁱ inuenit
sapientiam et qu ⁱ affluit prudenti ^a. Q u ⁱa qu ⁱ habet iocunditatem menti^s
in eternis de facili affluit prudentia bonis operib^us
45quib^us sibi prouidet in fut^uro. / hec iocunditas augmentat^ur per
bonam operationem et ideo antiphona ante psalmum imperfecte dicitur post
psalmum perfecte. vⁿ de dicit ^ur antiphona qu ^a si ante psalmum sonans. p^ost antiphona·

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 41va

Quid est iubil^us sequit ^ur pneuma siue iubil^us / Est autem iubil^us exultatio mentis
habita de eternis que ne ^c omnino taceri potes ^t ne ^c plene expr ⁱmi. et
expressio hui ^us exultationis dicitur iubilus siue pneuma et
fit per unam litteram in fine antiphone. ad expr ⁱmendum quod lau^s
5dei ineffabilis est et incomprehensibilis. / Q uedam tamen ecclesi ^e non di-
cunt sed meli^us est ut dicat^ur. Qu ⁱa scr ⁱptum est Beat^us populus
qu ⁱ scit iubilationem. p^ost hymnum erg^o sequit ^ur psalmodia
ut dictum est per qu ^am signific^ant^ur bona opera. Q ue diuidit ^ur in tr ^es
noct^urnos. Sed prenotandum est quod noct^urnale officium cantat^ur
10ab ecclesi ^a propter tres causas. / P r ⁱma est quia de nocte interfecta
sunt prim ^ogenita egipti. sed prim ^ogenita israel saluata sunt.
vt erg^o dominus prim ^ogenita nostra nobis seruet .idest. hereditatem
regni celestis quam adqu ⁱsiuit nobis primogenit^us dei fili^us
ideo cantam^us ei officium noct^urnale ne sim^us sicut esau
15qu ⁱ pro edulio lenticule rufe perdidit prim ^ogenita sua.
cu ⁱ assimilant^ur mali qu ⁱ ius prim ^ogenit^ure sue .idest. hereditatem
celestem amittunt pro uana delectatione mundi. / S ecunda
ratio est quia fili^us dei natus fuit de nocte vⁿ de sapientie .xviii.
dum medium silentium tenerent omnia et nox in suo cursu
20medium iter perageret omnipotens. sermo. tuus. domine. idest. fili^us tu^us a regalibus. sedibus.
uenit. et ideo ut gr ^ati sim^us natiuita ^ti ipsi^us laudam^us eum de noc-
te. / tercia ratio est ut noctes delictorum nostrorum illuminent^ur.
Q uare dicunt ^ur .ix. psalmi Diuidunt^ur igⁱ tur
noct^urni .idest. psalmi noct^urnales in tres noct^urnos ut
25dictum est ut notet ^ur tr ⁱplex ordo fidelium .scilicet. ante legem sub
lege et sub gratia. omnes enim adstabim^us ante tr ⁱbunal
iudicis et nos qu ⁱ uiuim^us qu ⁱ residui sum^us non preueniemus. eos. qu ⁱ dormierunt.
.i. ad tessalonicos .iiii. vt notet ^ur quod per laudem dei fideles
cui ^usque temporis ad eternam peruenient laudem. Jn dieb^us autem domini-
30cis in quib^us non est aliquod festum in prim ^o noct^urno dicuntur .xii.
psalmi et tres antiphone. vna erg^o antiphona Respondet .iiii^or. psalmis.
vt notet ^ur quod qu ⁱlibet habens fidem tr ⁱnita^tis .iiii^or. uⁱ rtutib^us qu ^a -
drat^us est. quia ciuitas est in quadr ^o posita. sicut habet ^ur apocalipsis penultimo.
Jtem per duodenarium numerum patriarcharum tempus et prophetarum
35signific^at^ur. per ternarium tempus noue legis uel apostolorum qu ⁱ fidem
trinitatis predicauerunt. / P^ost psalmodiam sequnt^ur lec-
tiones de lectionib^us. quare dicunt ^ur . est autem lectio doc-
tr ⁱna quia docend^us est omnis homo ut omnia opera sua ad deum
retorqueat. Solet autem antiqu ⁱt^us tercia lectio esse de
40tr ⁱnitate. quia tr ⁱnitatem uolebant docere sed mod ^o omnib^us
innotuit. et ideo non fit it ^a. / Jtem in festis sanctorum canit
ecclesi ^a .ix. psalmos et .ix. lectiones ad notandum quod per
merita sanctorum perueniem^us ad societatem .ix. ordinum
angelorum. / Jtem quando non est aliquod festum dici ^t ecclesi ^a .xii^cim. psalmos
45 Quod d icunt ^ur .xii^cim. psalmi inperfestiß dieb^us binos et binos vt notet ^ur caritas que ad min^us inter
duos reperit^ur. Sex antiphone que dicuntur inter illos .xii^cim.
psalmos signific^ant perfectionem operum. quia senari^us numerus perfectus

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 41vb

est. / P ^ost antiphonam dicitur uersiculus alta uoce ut excitent^ur pigr ⁱ. Mul-
ti enim sunt pigr ⁱ ad intelligen ^dum diuina et ad laudandum deum. Cum
enim deberent intendere eis que dicuntur cogitant de uanis
de qu ⁱb^us conquerit ^ur dominus per osee .ix. effraym qu ^a si auis aduolauit.
5effraym .idest. ille qui debet fructificare de eternis ub ⁱ de-
beret ponere nidum suum aduolat ad uana qu ^a si auis in
aera. et per uersiculum alte inchoatum exhortant^ur ad hoc ut
reuertant^ur ad cor et ut dominice orationi intendant que sequit ^ur
uersiculum. / Jnde etiam dicitur uersiculus a uerto uertis monens ut
10homines se uertant a uanis ad spiritualia. antequ ^a m autem dicant^ur
lectiones per quas habem^us doctr ⁱnam· dicitur pater noster ad significan ^dum
quod qu ⁱ indiget sapientia et intellectu doctr ⁱne postulet
eam a domino qu ⁱ dat omnib^us affluenter et non impro perat sicut dici ^t beatus
iacob^us. / et in silentio dicitur ad notan ^dum quod oratio poti ^us habet effica-
15ciam in deuotione cordis qu ^a m in clamore oris. / Finita
oratione dominica .idest. pater noster petit lector benedictionem a pres-
bitero nominat eum domnum quia sol^us deus dominus. vⁿ de ipse presbiter
non a se dat benedictionem sed a deo petit dari dicens
Benedictionem perpetuam tr ⁱbuat nobis pater etern^us. / Jn fi-
20ne autem lectionis dicit lector. tu autem domine miserere nostri
et non domne quia ad deum dirigit sermonem qu ⁱ est uer^us dominus.
/ Jtem psalmos dicim ^us stantes vt notet ^ur quod stantes in bonis operib^us
uincim^us. dum enim populus israel pugnaret cum amalech
qu ^a mdiu man^us moyses eleuabat uincebat. sed quando di-
25mi ^ttebat uincebat^ur. eleuatio igⁱ tur nostra eleuationem men -
tis signific^at. / Lectiones uero sedendo audim^us quia doctr ⁱnam
sedendo et qu ⁱescendo recipim^us. vⁿ de ecclesiastic ^us sapientiam scr ⁱbe in tempore
uacuitatis. / p^ost lectiones sequit ^ur responsorium in qu ^o notat ^ur quod Respondere de-
bem^us doctr ⁱne per bona opera ne cum seruo pigro qui
30abscondit pecuniam domini sui mi ^ttam^ur in tenebras ex-
teriores et ad pigr ⁱtiam remouendam que sepe se ingerit
sequit ^ur uersiculus statim p^ost responsorium ^uersiculus qu ⁱ dicitur a uerto uertis ut exci-
tet pigros ut uertant se ad deum. et recantat^ur responsorium
imperfecte vt notet ^ur quod si non in monte saluare nos pos-
35sum^us saltem in segor saluem^ur .idest. in statu perfectionis.
Monachi dicunt quare monachi dicunt .xii. lectio ^nes et .xii^cim. psalmos
.xii^cim. lectiones et .xii^cim. psalmos ut per bona opera et per bonam
doctr ⁱnam deueniant ad societatem .xii^cim. apostolorum et .xii^cim.
prophetarum. vⁿ de apocalipsis. vidi .xx .iiii^or. seniores stantes
40ante tronum et cetera. híì signific^ant .xii. apostolos et .xii. prophetas
/ vel potes ^t dic ⁱ quod hoc faciunt monachi ut plenariam exi-
beant seruitutem. vⁿ de apostol ^us. Sine intermissione orate.
Jn nocte uero sunt .xii^cim. hore quib^us .xii^cim. lectiones pos-
sum^us coaptare. / p^ost omnes lectiones et Responsoria dicitur uer -
45siculus a sacerdote uoce demissa. / vt notet ^ur quod non
ualet clamor oris nis ⁱ adsit clamor cordis. licet
enim moyses ad deum ^non clamaret ore dixit tamen ei domin ^us

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 42ra

Quid clamas ad me. ^ur exodi .xiiii. plus enim atendit cla-
morem cordis quam oris. te deum laudam^us
Post lectiones et Responsoria dicim ^us te deum laudam^us et hoc alta
uoce vt notet ^ur quod si bonis operib^us doctr ⁱne sancte bene Responderi-
5m^us ad celestem laudem cum angelis perueniem^us. Sequit ^ur de
matutinis laudib^us quas sicut dixim^us alique ecclesi ^e diui-
dunt a noct^urnis. et hec dicuntur in mane quia tali hora sub-
mersit dominus egiptios saluauit hebr ^eos. hac igⁱ tur hora
laudam^us deum ne in mari hui ^us seculi cum egiptíìs submer -
10gam^ur. sed ad similitudinem hebr ^eorum saluem^ur. et quia tali
hora surrexit dominus vⁿ de mane prim ^a sabbati surgens. dei filius.
et cetera. et quia tali hora ambulauit dominus super mare la-
udam^us igⁱ tur et quia saluauit nos per suam resurrectio ^nem et ut su-
pr ^a mare hui ^us seculi faciat nos ire sicco uestigio ad si-
15militudinem petr ⁱ. / Sunt autem .v^que. psalmi vt notet ^ur per
xrist ⁱ resurrectio ^nem nostra resurrecti ^o fut^ura. et .v^que. sensuum reparatio.
vel sunt .v^que. psalmi propter .v^que. stat^us ecclesi ^e. / Prim^us enim psalmus
est dominus regnauit. jn qu ^o laudat^ur deus qui fⁱ rmauit orbem
terre in fide et resurrectio ^ne et ita hⁱ c psalm ^us pertinet ad regnum
20xrist ⁱ. / Secundus pertinet ad confessores vⁿ de ib ⁱ habet ^ur jntr ^oite portas ei^us.
in confessione. et bene incipit a iubilo quia confessi ^o multum placet deo. / terci^us
psalmus signific^at statum martirum qu ⁱ sitiunt ad dominum. vⁿ de siti-
uit in te. anima. mea. et cetera. / et quia tota sitis nostra et intentio
debet esse in tr ⁱnitate et ad tr ⁱnitatem sequit ^ur psalmus ub ⁱ notat ^ur
25tr ⁱnitas .scilicet. deus misereat^ur ibi benedicat nos deus· pater
noster. fili^us. benedicat nos deus · spirituc sanctus. et ideo uniunt^ur duo
psalmi .scilicet. psalmus sign ⁱficans sitim et psalmus de tr ⁱnitate.
/ Q u ^art^us psalmus sign ⁱ fic^at statum antixrist ⁱ in cui ^us tempore purgabunt^ur ius-
ti tamquam in camino ignis. non tamen urent^ur. sed accipient
30ib ⁱ formam auri. vⁿ de apocalipsis .i. vidi pedes xrist ⁱ similes aurical-
co. Jn hoc etiam psalmo non dicitur Gloria patr ⁱ quia ultim^us uers^us idem dici ^t
quod gloria patr ⁱ et filio. et. spiritui. sancto. / Sequit ^ur qu ⁱnt^us psalm^us in quo notat ^ur
ille stat^us quando .scilicet. p^ost mortem antixrist ⁱ conuertent^ur iudei et tunc
erit sene ^ct^us in misericordia uberi. / tunc tr ⁱplex ordo iustorum
35laudabit deum in magna plenitudine .scilicet. coniugati
continentes et uⁱ rgines cum alíìs quib^us debet^ur aure-
ola. / ideo etiam non dicitur Gloria patr ⁱ p^ost benedicite quia distincte ib ⁱ to-
ta tr ⁱnitas laudat^ur in creat^uris. / dicitur autem Gloria patr ⁱ p^ost lau-
date dominum de celis vt notet ^ur quod per bonam operationem
40sociabim^ur angelis qu ⁱ incessanter laudant deum. Sed querit ^ur quare
ecclesi ^a in matutinis laudib^us inuitat ad iubilandum cum ipsa
questio non iubilet. / Querit ^ur etiam quare duo psalmi .scilicet. deus deus meus cum
suo combinato .scilicet. deus misereat^ur et laudate dominum de celis
solutio incommutabiles manent. / Ad pr ⁱmum dicim ^us quod officium quod dicitur in
45laudib^us resurrectio ^nem domini signific^at que completa in capite xpist ^o
implenda est in membr ⁱs. ad notandum quod in parte est impleta non
dicitur iubil^us in fine antiphonarum. Maxime in illis psalmis

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 42rb

ub ⁱ fit mentio de resurrectio ^ne. / est enim iubil^us cant^us qu ⁱ concipit ^ur
spe glorie tamen quia adhu ^c implenda est resurrecti ^o in qu ⁱb^usdam anti-
phonis dicitur iubilus. / Jn tempore enim paschali in uersi-
culis et Responsoríìs et alleluia iubilam^us propter nostram resurrectio ^nem
5quam adhu ^c speram^us. ne ^c adhu ^c expr ⁱmere plene possum^us. quod
sign ⁱficamus in iubilo per uocem non sign ⁱficatiuam osten -
dentes nos sperare resurrectionem qu ^a m mod ^o non uide-
m^us. ne ^c expr ⁱmere possum^us. / Jn antiphonis autem non dicitur
iubilus propter resurrectionem domini que impleta est eodem
10mod ^o non dicitur iubilus in antiphonis matutinarum la-
udum in qu ⁱb^us fit mentio de resurrectio ^ne domini ut in tr ⁱ b^us psalmis.
/ Jn antiphona qu ^arti psalmi non dicitur iubil^us quia nabucodono ^sor dum
iussisset tres puos poni in camino ignis uidit qu ^artum
cum eis .idest. xristu ^m eos consolantem. Qu ⁱ enim sunt in tr ⁱbulatione hoc solum
15orant ne deficiant. et poti ^us est loc^us timendi quam sperandi.
et propter hoc non dicitur iubilus. / Jn fine autem hui ^us psalmi maxime
quia in tr ⁱbulatione sanctorum non apparet gloria dei non dicitur iubilus.
/ Jn fine autem psalmi .scilicet. laudate dominum de celis dicitur iubil^us
quia in hoc psalmo non fit mentio de resurrectio ^ne. sed spe glorie quam
20expe ^ctam^us ex qua est iubilus. / Ad aliu ^d dicim ^us quod psalmi inuaria-
biles sunt híì .scilicet. deus deus meus cum suo combinato et laudate
dominum. de celis. quia sine fide tr ⁱnita^tis et desiderio ipsi^us que in duob^us
psalmis unitis expr ⁱmunt^ur et sine laude dei que per laudate
domin ^um de celis intelligitur numqu ^a m debet esse xrist ⁱan^us. / pr ⁱm^us autem psalmus .scilicet.
25dominus regnauit quandoque mutat^ur in miserere mei deus ut in
.x^al. et feríìs vt notet ^ur quod per penitentiam ad gloriam resurrectio ^nis per -
ueniem^us. psalm^us enim ille penitentialis est.
Sequit ^ur hyn^us p^ost psalmos et p^ost hymnum canticum zachari ^e et hoc est quod
apostolus dici ^t esse seruiendum deo in psalmis hymnis et canticis .idest.
30corde ore et opere. Sed ne fastidium se ingerat nobis sicut iu-
deis qu ⁱ fastidiebant manna vⁿ de etiam deus inmisit in eos ser-
pentes ignitos qu ⁱ eos interficiebant precedit capitulum
.idest. lectio breuis sumpta a nouo uel a ueteri testamen ^to. pro -
uocans nos ad deuotionem que contr ^aria est fastidio. jllu ^d autem
35sacerdos dici ^t cui ^us est officium excitare pigr ^os. p^ost hymnum sequit ^ur za-
chari ^e canticum per quod notat ^ur promissio. / Sed quia tardi sum^us ad
credendum promissionib^us precedit uersiculus alta uoce prolat^us ut nos
excitet ad credendum promissa dei. S ed cum dicitur illu ^d canticum offert^ur
incensum vt notet ^ur deuotio egrediens ab igne carita ^tis
40que debet esse in omni laude dei. / fum^us omnis in altum tendit per quod no-
tat^ur deuotio que sursum tendere debet. / prim ^o cⁱ rca altare offert^ur in -
censum ut notet^ur canticum toto cordis affectu esse proferendum.
/ vel ne nobis accidat quod zachari ^e accidit qu ⁱ dum offerret incensum
apparuit ei angelus dicens quod ei nasceret^ur fili^us non credidit et
45ideo obmutuit. Jta cauendum est tib ⁱ quia nis ⁱ credas promissionib^us
dei fies mut^us a laude dei. de oratione
Sequit ^ur oratio quia per orationem impetranda est promissio. sed ante orationem

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 42va

salutat presbiter populu ^m dicens dominus uobiscum. vt animet eos ad orandum
pro ipso ut sua oratio accepta sit deo ut deus det ei gratiam
finita oratione iterum orat dicens dominus uobiscum ad perseueran -
ciam in gratia. Sed quia simplices sacerdotes imperfecti sunt non
5dicunt uerbum domini .scilicet. pax uobiscum sed episcopi qu ⁱ perfecti debent esse.
ad ultimum dicitur. Benedicam^us domino a pueris qu ⁱ perfecti
sunt quo ad etatem vt notet ^ur quod nos debem^us estima-
re omnia opera nostra esse imperfecta ne superbiam^us. vel ad notan ^dum
quod soli pueri .idest. puri a malicia laudant digne deum
10 et gratias agunt. Chor^us uero Respondet deo gratias. Sed uidetur quod
deberet dicere amen .idest. fiat .idest. sit ita quod deus sit benedict^us. Ad
hoc dicim ^us quod bene Respondet deo gratias vt notet ^ur quod hoc ipsum quod deum
benedicim ^us habem^us ab ipso deo. de .iiii^or. horis diei
Finito matutinali officio sequit ^ur de horis. Sunt autem .iiii^or.
15hore. Pr ⁱma. tercia. Sexta. nona. / Sed cum in omnib^us hori^s
questio diei esset psallendum et sint .xii^cim. hore Q uerit ^ur quare hoc fit in .iiii^or.
solutio horis solum. ad quod dicendum est quod corp^us animale est et corruptibi ^le et ideo
non potest omnib^us horis .xii. deum laudare ut dictum est. quod tamen
min^us facit suplet in híìs quia tres psalmi dicuntur in qualibet
20hora qu ^orum qu ⁱlibet continet duos octonarios. et sic in .iiii. ho-
ris numerus psalmorum Respondet numero horarum. Signific^at autem octo-
nari^us octauam resurrectionis. et nota quod hora pr ⁱma
apparuit dominus mulierib^us. et ideo est etiam quia in hac hora conueni-
ebat dominus ad templum et propter hoc ecclesi ^a in hac hora inuocat dominum di-
25 Deus in adiutorium meum de pr ⁱma hora cens
intende et cetera. cum glorificatione. et quia pr ⁱma hora di-
ei petit ut liberet^ur a persequtionib^us mundi et a temptationib^us
diabo ^li quod patet in hymno. et ideo semper est inuariabilis hora quia
qu ^olibet die indigem^us tali liberatione et similiter completorium in-
30uariabile est in quo petit ecclesi ^a a fantasmatib^us libera-
ri. et tali liberatione semper indiget. / vel quia deus est alpha et
.omega. idest. pr ⁱncipium et finis et ipse est inuariabilis propter hoc
etiam ^quia a nobis semper exigit pr ⁱmicias et decimas ideo quedam
ecclesi ^e numquam uariant antiphonam ad pr ⁱmam sed est semper de tr ⁱ -
35nitate nis ⁱ accidat festum quod sit de ipso deo. alique uero
ecclesi ^e uariant antiphonam in pr ⁱma etiam in festis sanctorum qu ⁱ non tam
rationabiliter facere uident^ur. p^ost hymnum sequit ^ur psalm^us.
Deus in nomine tuo ub ⁱ orat ecclesi ^a liberari a periculis mundi et ab
Inimicis. Sequnt^ur alíì psalmi. Beati immaculati et cetera. Sed
40Nota quod a beati immaculati et cetera. usque ad dominum cum tr ⁱbula-
rer est un^us psalmus qu ⁱ sicut dicit ambrosi ^us est paradis^us pomorum
apotheca spirituc sancti et propter hoc ecclesi ^a ruminat ipsum in hori^s
ut sit animal mundum. et etiam ruminat ipsum in horis species aroma-
ticas paradisi ut sit aromatica deo et mundo. / Sunt autem
45psalmi qu ^odammod ^o tres et signific^ant quod predictum est qu ^odammod ^o .v. si
.scilicet. habeat^ur respe ^ct^us ad diuisionem octonariorum. et signific^at quod

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 42vb

ecclesi ^a petit ne ingr ^ediat^ur mors per fenestras sensuum. Jsti^s
autem psalmis addit^ur Q u ⁱcumque uult in qu ^o continet^ur fides nostra ut
assumam^us scutum fidei contr ^a diabolum et omnes temptationes diei
de capitulo aduenientis. / Sequit ^ur capitulum quod est qu ^a si eluctuarium contr ^a fasti-
5dium et sequit ^ur uersiculus ad excitandum pigr ^os. vⁿ de alte dicitur. / Sequit ^ur
dominica oratio. Sed quia musce morientes perdunt suauitatem
quare dicitur kirieleison unguenti precedit kirieleison . ter propter patrem qu ⁱ est unum cum filio.
et spiritu sancto. et xpisteleison ter propter xristu ^m qu ⁱ est unum cum patre et spiritu sancto.
et iterum kirieleison . ter propter spiritum sanctum qu ⁱ est unum cum patre et filio
10 / Sic enim notat ^ur quod in qu ^alibet persona sit utr ^aque alia. et no-
ta magnam efficatiam istarum uocum quia dum beatus basili^us
clamasset kirieleison aperte sunt porte nicene ecclesi ^e. / Jtem
dum beatus german^us clamaret kirieleison .v. reges uersi sunt
in fugam. vⁿ de forte aliu ^d signific^at qu ^a m hoc domine miserere. sed nos sign ⁱ -
15ficationem illam ignoram^us. Nota etiam quod in ferijs flec-
tim^us genua vt notet ^ur leticia in festo. dicitur oratio domini-
ca ut impetret^ur uita spiritualis anime. vⁿ de dici ^t p^ostea. viuet
anima mea et laudabit te . et p^ostea sequit ^ur confessi ^o erraui sicut oui^s
que. non enim potest uiuere in deo qu ⁱ ei non confitet^ur. demissa
20uoce dicitur dominica oratio vt notet ^ur humilitas et deuotio
orationis. sed finit^ur alte ut auxilio precum illorum qu ⁱ Respondent
liberet^ur a temptatione. / p^ostea dicitur credo in deum. quia sine
fide impossibi ^le est placere deo. dicitur uero dimissa uoce et finis
alte quia corde credit^ur ad iusticiam. ore. autem. confessio. fit ad
25salutem. et sequnt^ur multe preces qu ⁱb^us ecclesi ^a obsecrat orat
postulat gratias agit secundum doctr ⁱnam apostoli ad timoteum.
obsecrat quando petit cum adiuratione quando dici ^t in letania.
per passionem. tuam. libera. nos. domine. orat cum petit sibi dari bona
ut cum dici ^t. Cor mundum crea in me deus et cetera. postulat cum petit
30a se remoueri mala ut cum dicit. dignare domine et cetera. Gratias
agit cum dicit. Benedic anima mea. domine. et cetera. propter maiorem
deuocionem excitandam flectit genua sic orando
quod non facit in dieb^us dominicis propter leticiam resurrectio ^nis. ne ^c in alijs dieb^us
festiuis propter leticiam festi. Jmplorat consequenter ecclesi ^a p^ostqu ^a m di-
35rexit ad deum orationes suas· orationes sanctorum cum dici ^t. preciosa
est in conspe ^ctu domini mors sanctorum ei^us. Jn hac hora pr ⁱma ar-
mat se ecclesi ^a contr ^a hostes. / prim ^o cingulo castita^tis cum dici ^t. Beati
immaculati. et cetera. / et Galea salutis .scilicet. spe cum dici ^t Retr ⁱbue
seruo tuo. / et sumit scutum fidei cum dici ^t. Q u ⁱcumque uult et cetera.
40ad ultimum gladium spirituc quod est uerbum dei in capitu ^lo. de tercia
Sequit ^ur tercia Jn hac hora secundum marchum cr ^ucifix^us est ihesuc lin -
guis iudeorum. Jn hac etiam hora dat^us est spirituc sanctus .scilicet.
apostolis uisibiliter. vⁿ de actibus. non sunt isti ebr ⁱj cum sit hora
diei tercia. vⁿ de etiam dici ^t hymnum Nunc sancte nobis spirituc et cetera. et
45cantat legem pone et cetera. quia tunc data est noua lex
apostolis et cantant^ur tres psalmi ratione predicta. et quia per legem
dei sanat^ur homo a morbo peccati vⁿ de sapientia. non herba nec ma-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 43ra

lagma sanauit eos et cetera. dici ^t Sana me domine et sanabor. in
capitu ^lo et in Responsorio Sana animam meam et cetera. ex predictis autem
patet ratio omnium istorum .scilicet. psalmorum capitulorum Responsoriorum et eorum
que precedunt. de .vi. hora.
5 Sexta hora cr ^ucifix^us est ihesuc et ideo tunc laudat eum ecclesi ^a grati ^as
agens ei qui pro ipsa passus est. vⁿ de uehementer eum dili-
git. vⁿ de in canticis. nunciate dilecto meo quia amore langueo.
vⁿ de etiam dici ^t defecit in salutari. tuo. et cetera. Responsorium. Benedicam dominum
in omni tempore. quia dignat^us est pro me pati. .ix^a.
10 Sequit ^ur nona. Jn illa hora xpistuc exspirauit tunc uelum
templi scissum est monumenta. aperta. sunt. et cetera. et ideo tunc dici ^t ecclesi ^a mi-
rabilia testimonia tua et cetera. Responsorium. redime me domine et cetera. et
sic orat ecclesi ^a pro sua redemptione ne uideat^ur oblita
quia tali hora redempta est. de uesperis.
15 Sequit ^ur de uesperis. Jn hac hora signific^at ecclesi ^a pr ⁱmum aduentum qu ⁱ
fuit in uespera mundi .scilicet. in ultima etate de qu ^o reddit
gratias deo. vⁿ de in hac hora psallit. vⁿ de apostol ^us. nos sum^us in qu ^os fines.
seculorum deuenerunt. / dicit autem .v^que. psalmos ut impetret ueniam peccatorum
que fecit per .v^que. sens^us uel quia munit se contr ^a noct^urnales tr ⁱbulationes tr ⁱ -
20bulationes antiphona. et hymn^us dicuntur ratione predicta. precedit
hymnum quandoque responsorium ad notan ^dum quod tunc maxime debem ^us Respondere ex-
hortationi facte per capitulum precedens. post hymnum sequit ^ur uersi-
culuß exhortationiß ut excitet pigros ad intelligendum
25promissa dei que continent^ur in cantico beate Mari ^e. / pr ⁱma promissio
facta fuit noe. vⁿ de Genesis. ponam archum meum in nubibus. celi. et
hec impleta est. / Secunda abrahe et dauid in prim ^o Genesis. in semine
tuo benedicent ^ur omneß gentes. et dauid. in psalm ^o. de fructu ventr ⁱs
tui ponam super sedem tuam. et hec impleta est in beata uⁱ rgine quod notat ^ur
30in suo cantico ib ⁱ. Recordat^us misericordie sue . et cetera. per hoc certi
sum^us quod dabit nobis ultimam paradisum .scilicet. / Jtem tunc apponit ^ur
incensum ad implendum iuge sacrificium. sic enim fie-
bat in lege in qua offerebant^ur duo agni. vn^us in ma-
ne. Ali^us in sero. et hec pinguior. ad notan ^dum quod carit ^as cresc^it
35ut sim^us semper bonus odor deo proficiendo in scientia et doctr ⁱna.
et etiam quia propter promissiones dei debem ^us tales esse ut sim^us ei
boni odoris. de completorio.
Sequit ^ur completorium Jn memoriam eterni gaudíì celebr ^at^ur hec
hora et in signum humilitatis Jncipit conuerte nos et cetera. quia qu ⁱlibet
40qu ^a muis perfectus estimare se debet imperfectum siue insipientem. dici-
quare dicuntur .iiii^or. psalmi mus autem .iiii^or. psalmos ut obtineam^us remissionem peccatorum
que facim^us dum sum^us in corpore composito ex .iiii^or. elementis. uel
.iiii^or. humorib^us. uel complexionib^us. vel quia munit^ur corp^us contr ^a
fantasias noctis a uoce perfectionis incipit dicens. Cum inuocarem
45 exaudiuit et cetera. Jn tr ⁱbu latione dilatasti mich ⁱ . hoc perfectorum est. Sed quia imperfectoß
se debent reputare omnes perfecti Sequit ^ur miserere mei. domine et
exaudi. orationem. meam. quod dicere est perfectorum. p^ostea alijs omnib^us amonitis
ad bonum facit mentionem de pace eterna ib ⁱ Jn pace in

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 43rb

id ipsum . qu ^a m semper debem^us habere in memoriam et maxime cum
corp^us debet qu ⁱescere in lecto· mens debet qu ⁱescere in deo. debet
etiam quiescere in spe. vⁿ de secundus psalmus est in te domine speraui .
Sed quia spes non est sine timore aliter enim presumptio esset
5sequit ^ur ideo psalmus de temptatio ^ne. Qui habitat et cetera. jn quo promi ^ttit
deus liberare ecclesiam. diabol ^us enim est qu ^a si latro qui de nocte
incedit et ideo iminente nocte dicit psalmum contr ^a temptationes
noct^urnas. vⁿ de in ultimo psalmo benedicit ecclesi ^a deum pro liberatione
teptationum. vⁿ de dici ^t ecce nunc benedicite dominum . / Sequit ^ur antiphona et hym -
10nus et p^ostea capitulum licet in alíís horis capitulum prece-
dat hymnum. hoc autem fit ad notandum quod perfecti qui significantur
in completorio preueniunt temptationi. hoc tamen non faciunt quedam
ecclesi ^e. Sequit ^ur versiculus et nunc dimi ^ttis qu ⁱ est psalmus de utr ^oque aduen -
tu ut promissionib^us alliciam^ur et in illis qu ⁱescam^us. Se-
15qunt^ur preces contr ^a fantasmata noctis quia tunc maxime in -
quare dicit ^ur simbolum in completorio cumbunt ut dictum est. vⁿ de etiam sequit ^ur simbolum et alia de causa etiam
ut si homo moriat^ur· in confessione fidei moriat^ur. vⁿ de et hac
hora fit confessio generalis ut in pr ⁱma ne ^c mutat^ur antiphona
ut dictum est nis ⁱ in festis domini. de missa.
20 Sequit ^ur de officio misse. orat tunc ecclesi ^a ut digne appareat
ante presentiam saluatoris. eadem enim carita ^te qua pr ^ius uenit·
uenit in altari. / vt autem fidelitas ostendat^ur dicit ecclesi ^a in
intr ^oitum. / Sic enim dicitur pr ⁱma pars misse uel officium in
qu ^o orat uel laudat deum. Sequit ^ur psalmus et uersiculus ut notet ^ur
25uersio ad operationem. / Q uod autem tropum dicit habet originem a le-
ge. ut enim legit ^ur numeri .x. cum eleuaret^ur archa cantabant
exurge domine cum deponebat^ur cantabant reuertere
domine ad multitudinem exercit^us. tui. orat autem ecclesi ^a quia per
orationem uincit^ur amalech .idest. diabol ^us. Sequit ^ur Gloria patr ⁱ quia p^ost
30orationem danda est gloria deo. p^ostea ecclesi ^a reuertit^ur ad officium ut
notet ^ur desiderium. et ter dicitur in festis ad notandum leticiam et
perfectionem. / Jn qu ⁱb^usdam tamen ecclesíís semiplene dicitur vt notet ^ur
quod inperfectum est quod facim^us dum uiuim^us. / dum autem canit^ur of-
ficium accedit sacerdos ad altare et coram ipso duo cerei sunt
35qu ⁱ signific^ant legem et prophetias que xristu ^m lucem mundi nunciabant. / est ib ⁱ
subdiacon^us ferens evangeliu ^m et diacon^us qui signific^ant apostolos et
discipulos qu ⁱ precedunt. quia misit dominus eos ante faciem suam. / Sed
antecedit ille qui fert th^uribulum in qu ^o notat ^ur cor humanum quod
debet esse apertum superi^us. inferi^us clausum habens ignem caritatis et th^us
40deuotionis in sursum tendens quod notat ^ur per fumum. / Sacerdos
signific^at xristu ^m magnum sacerdotem. / Sed antequ ^am accedat ad altare dici ^t
iudica me deus et cetera. ub ⁱ petit liberari a temptationib^us et illuminari
ut patet in psalmo. / Petit a deo ut det ei quod offerat .scilicet. fi-
lium suum quia nis ⁱ deus ei daret ut dedit qu ^ondam abrahe non haberet
45quod offerret. / Sequit ^ur confessi ^o ut purior sit. / Postea accedit ad
altare ut illu ^d osculet^ur ut notet ^ur pacificatio cum iudeis. / p^ostea li-
brum vt notet ^ur pax ad gentes habita per predicationem. / P^ost ad

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 43va

dexteram uadit quia antiqu ⁱt^us iudea erat a dextr ⁱs.
gentes ad sinistram ex parte aqu ⁱlonis. ub ⁱ non lucet
sol. / Notandum autem quod episcopuc ante altare dicit. Quam
dilecta tabernacula. ut notet^ur in ipso plenitu-
5do uⁱ rtutum.
/ p^ost th^urificationem sequit ^ur inuocatio tri-
nitatis. Nouies autem inuocat^ur ter qu ^antum ad pa-
trem. ter · quantu ^m ad filium. ter · quantu ^m ad spiritum sanctum. ut no-
tet^ur pater in filio et fili^us in patre et spiritu sancto. / Jnmu-
10tat^ur autem xpisteleyson· ut notent^ur due nat^ure in
xpisto esse. Nouies autem dicitur. ut ecclesi ^a perueniat ad
societatem ciuium supernorum .scilicet .ix. ordinum an-
gelorum. / est autem grecum kyrieleyson. / hebr ^eum alleluia
.idest. laudate inuisibilem. / et sabbaoth .idest. deus exerci-
15tuum. vⁿ de in missa ßunt tria genera linguarum. ad
notandum quod omnis lingua deum debet confiteri. / Sequit ^ur can-
t^us angelicus. in qu ^o notat^ur spes ecclesie que cum angelis
sperat se canere. vnde iam eorum assumit canticum.
/ Sequit ^ur et in terra pax hominib^us . hoc enim Responderunt angeli
20qu ⁱ erant cum illo angelo qui pr ⁱm^us hoc canticum ce-
cinit. ad cui^us representationem chor^us hoc cantat·
qu ^od sequit ^ur. ut dicitur appositum est a beato ylario / Jnno-
centi^us dicit quod papa apposuit qu ⁱ non^us fuit p^ost bea-
tum petrum laudam^us te et cetera inenarrabilia ei^us
25opera predicando. / Jtem in officijs canit ecclesi ^a can-
ticum de nouitate. Juxt ^a illud. Cantate domino
canticum nouum. / Sequit ^ur oratio facta salutatione ad
populum. que salutatio sumpta est a salute facta· a
booz messorib^us suis. / Sequit ^ur epistola que ideo sic dicitur
30quod lectio ista plerumque sumit^ur ab epistoliß pau-
li uel aliorum. et numqu ^a m a lege moysi. quia uelum tem -
pli scissum est. ne ^c uelum ponendum est ante oculos. quia
xrist ⁱani filij aqu ⁱle bene intendunt oculos in radios
solis existentis in rota .idest. uident xpistum per fidem
35promissum in ueteri testamento. / Post epistolam· se-
qu ⁱt^ur Responsorium. ut notet^ur nos operib^us Respondere· eis que
audiuim^us in lectione. / Sequit^ur uersiculus ad
excitandum pigros. / Dicit^ur autem Responsorium gra-
duale. quia de uirtute in uⁱ rtutem debem^us proce-
40dere de mansione in mansionem. / Sequit ^ur alleluia laus
angelica et sententia breuis continens magnum
iubilum. et incitans ad iubilum. / Jubilat autem ecclesia
sciens quod grandis restat uia usque ad montem
dei oreb. quod interpretat ^ur mensa. timet ne fideles
45obdormiant in fide. et faciant uitulum confla-
tilem .idest. lasciuiant in temporalib^us quod maxime fa-
ciunt prelati. uel fastidiant manna .idest. corp^us xpisti
et uelint redire ad pepones et allia. et ol-
las carnium. Qu ^od faciunt illi qu ⁱ dum celebrat^urur

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 43vb

missa· uisitant coquinam. / Jtem in qu ⁱb^usdam ecclesijs decan-
tat^ur alleluia a pueris. Responsorium siue gr ^aduale a magni^s
et uersiculus. vt notet^ur quod ex ore infantium et lacten -
tium et cetera. et alibi. / Laudate pueri dominum. jlli enim qu ⁱ
5puri sunt. laudi xpisti conueniunt. fortes uero in fide
et in tolerando aduersa qui pugnare possunt contr ^a
amalechitas· graduale debent cantare.
/ Jtem gr ^aduale et alleluia ad locum in quo ascendit^ur per
grad^us cantat^ur. quia ascendendum est de gr ^adu in gr ^adum.
10deuteronomio. terra nostra montuosa est. hec est terra celestis
ierusalem. de qua loquit ^ur. que solis cogitationib^us de ce-
lestib^us habitanda est. / Sequit ^ur sequentia et hec canta-
t^ur ab omnib^us simul in coro. ut notet^ur concordia carita ^tis.
hec enim laus que sic fit placet deo ut in cantico .iiii. vul-
15nerasti me soror mea sponsa mea in uno oculorum.
Jn uno dici ^t· ut notet^ur concordia et uoluntas unifo-
rmis. / et quia laus sic facta est deo cib^us delicatissi-
m^us· propter hoc ad ultimum p^ost ceteras laudes canit^ur. hec est
illa tunica inconsutilis qu ^a m deus non patit^ur ^scindi. / Sequit ^ur
20 evangeliu ^m .idest. littere hereditatis eterne. et legit ^ur in medi-
o ecclesi ^e ut audiat^ur ab omnib^us. et ut notet^ur quod omnes
communiter deum debent laudare. et sumit^ur liber sumit^ur
a dextr ^a parte altaris. Qu ⁱa de syon exiba ^t lex et
uerbum domini de ierusalem. / et sicut dictum est ecclesi ^a de iu-
25deis a qua sumpsit exordium nostra ecclesia fuit
antiqu ⁱt^us a dextris. / Nota etiam quod in qu ⁱb^usdam ecclesijs
dicitur antiphona ante evangeliu ^m et incipit^ur a diacono et
finit^ur a choro ut notet^ur caritas. et cantat^ur
sine neumate ut notet^ur quod deus non precepit
30nos habere· nis ⁱ simplicem caritatem. / Petit autem bene -
dictionem a sacerdote· ut notet^ur quod non debent
predicare nis ⁱ missi. / precedit autem crux· ut notet^ur
quod debem^us predicare crucifixum. / et ut notet^ur quod
qui intuet^ur eum per fidem· sanat^ur a morsu antiqu ⁱ
35serpentis. Jpse enim est serpens in palo. / Jtem prece-
dunt duo cerei· per quos sign ⁱficant^ur lex et propheti-
a. uel enoch et helias qu ⁱ precedent secundum aduentum.
et interficient^ur in ierusalem ab antixpisto. / Jtem du-
os cereos precedit turibulum· ut sim^us bon^us odor
40deo. / Jtem legit ^ur evangeliu ^m in pulpito· ut notet^ur eminen -
cia uel altitudo euangelíì. Lex etiam data est in monte.
/ Jtem supponit^ur puluinar evangeli ^o. quia iugum xpisti sua-
ue est. huic iugo qu ⁱ subicit^ur· omnia hec subie ^cta sunt
ut dici ^t beatuß aug^ustin^us. / Jtem ante evangeliu ^m salutat diaco-
45n^us populu ^m dicens. dominus uobiscum ut .scilicet. ipsi suscipiant in -
situm uerbum .idest. ram^us boni operis possit in eis inseri.
et ipsi sint bona terra faciens fructum. Resalu-
tat eum populus· ut possit digne legere evangeliu ^m. / Jtem

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 44ra

Responsorium et alleluia cantant^ur uersa facie ad orientem .idest. ad
xpistum qu ⁱ noster oriens est. / evangeliu ^m uero· uers^us aqu ⁱlonem. per quem
significat^ur diabol ^us. vt notet^ur evangeliu ^m esse tale et tantum·
per quod expellat^ur diabol ^us. Nichi ^l enim odit diabo ^lus in tantum· ut
5evuangelium. et propter hoc legit^ur contr ^a aqu ⁱlonem. diabo ^lum enim de-
bent expellere predicatores euangelíì. vⁿ de in cantico . Na-
sus tuus sicut turris libani qui respicit ad damascum.
.idest. discreti prelati qu ⁱ intelliguntur. per nasum qui fissus est.
debent esse turris .idest. defensores populi. debent etiam esse
10succincti sicut liban^us qu ⁱ habet ramos in alto. et signific ^at can -
dorem. et debent respicere damascum .idest. contra dia-
bolum ut pellatur qui libenter potat sangu ⁱnem .idest.
peccatum. damasc^us enim interpretat ^ur pot^us sangu ⁱnis. / Jtem di-
acon^us p^ost salutationem dici ^t. Sequentia sancti euange ^lij ut
15.scilicet. attente audiant bonum nuncium .idest. evangeliu ^m nuncians
uerbum dei. Et statim populus glorificat deum· audito bono
nuncio. vⁿ de dici ^t. Gloria tib ⁱ domine. Non enim loquit ^ur moyses
qu ⁱ impeditioris lingue fuit. ne ^c ysaias habens labia
polluta. Ne ^c Jeremias qu ⁱ puer erat. sed xpistuc plen^us
20gratia ueritate. hⁱ c est enim qu ⁱ pr ^ius euangelizauit. hⁱ c est pu-
te^us aquarum uiuentium que fluunt cum impetu de li-
bano. / Jtem facit c^rucem super librum. quia evangeliu ^m est c^rucifi-
xi. / p^ostea facit in fronte. vt notet^ur ipsum non erube-
scere. / Jn pe ^ctore· ut notet^ur. se credere quia corde credit^ur
25ad iusticiam. / Similiter populus munit se signo c^rucis contr ^a
diabo ^lum· ne noceat ei ad audiendum. / Jn fine etiam euange ^lij·
ne semen euange ^lij suffocet^ur. / terminat^ur autem evangeliu ^m acu-
to fine· vt notet^ur evangeliu ^m esse de eternis. sicut econtr ^ario
prophetie finit^ur uoce demissa. ut notet^ur quod non da-
30bant nis ⁱ temporalia. / Stantes autem audim^us ut notetur
promptitudo. et capite nudato ut notet^ur quod ad-
sit intentio. / legit^ur autem evangeliu ^m in ambone .idest. in loco
medio et eminenti. et dicitur ab ambio ambis. ut notet ^ur
xpistum ambire omnes qui custodiunt uerbum euangelíì.
35 / Sequit ^ur credo in unum deum ut audita predicatione euange ^líì
sequat^ur fides. Qu ⁱa fides est ex auditu. / Simbolum
autem collatio. Quando enim apostoli missi sunt ad predican -
dum conuenerunt inter se ne diuersa uoce predicarent.
et fecerunt simbolum quod in .xii. partes diuidit^ur. quia a
40qu ^olibet .xii. apposita est pars aliqu ^a. / hoc incipit sacer -
dos et Respondet chor^us ne improperet^ur. cecinim^us uobis
et non cecinistis. / Jtem recedit diacon^us a lectione
euangelíì et qui pri^us portabat librum in signum
quod ipse non debebat solum dicere sed facere· redit
45uacu^us ut ostendat se finita predicatione u-
acare contemplationi. Redit autem ad locum unde mou-
it. vt notet ^ur quoniam omnis doctr ⁱna a deo. et ad ipsum re-
torquet^ur. Qu ⁱa unde exeunt flumina· illic reuertunt^ur.

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 44rb

/ Jtem offert librum episcopo ad deosculandum. vt notet^ur ipsum
debere delectari· in fide fidelium que infusa est eis per
predicationem. osculat^ur autem librum apertum. et hoc quia debet
scire omnia que in lege sunt. et quia solus ipse intrat in
5sancta sanctorum ut patet in ueteri lege. / Sequit ^ur offerenda.
vt notet^ur quod p^ost impletionem mandatorum offeram^us
nos ipsos. sed pr ⁱus salutat^ur chor^us ut deuote po-
ssint cantare et offerre se ipsos. / et est consuetu-
do tracta a patribus qui antiqu ⁱt^us dum offere-
10bant in tubis clangebant. offert autem presbiter pa-
nem et uinum quia ipse est secundum ordinem melchisedech.
offerenda sunt autem que sunt dei deo .idest. anime debent
offerri. habentes similitudinem dei impressam. / Jtem quod can-
tat^ur offerend^a · sumptum est ex eo quod salomon in dedica-
15tione templi et altaris multitudinem holocau-
stomatum innumerabilem obtulit. cum magna sollemp-
nitate. et bene dicit inestimabilem quia non sunt compara-
biles oblationes carnales et spirituales. / Jtem sacerdos suam
oblationem. componit. mediante diacono. et ponit
20super corporale qu ^a si super syndonem mundam sicut p^ostea dicet^ur.
/ Jncensum etiam adhibet^ur per quod notat^ur deuocio .scilicet. ut sim^us
bon^us odor deo uel oblatio nostra. / Lauat etiam manus
sacerdos ne re^us sit sangu ⁱnis et corporis domini. et trac-
tum est a ueteri testamento in quo dixit dominus moysi.
25ut faceret labium eneum de speculis mulierum.
/ Sequit ^ur missa. que sic dicitur. Qu ⁱa tunc diacon^us mitte-
bat foras cathecuminos quia non sunt de corpore
ecclesie. thesauri autem non sunt ostendendi extr ^a -
neis. / vel dicitur missa· quia a deo mittit^ur hostia. Non
enim habet quod offerat· nis ⁱ deuß ei mittat. / Jtem p^ostea o-
rat sacerdos capite inclinato dicens. Jn spiritu humi-
litatis ut uidelicet hostiam offerat ex pinguedine
carita ^tis. / P^ostea altare deosculat^ur. vt notet^ur quod per pas-
35sionem domini populus liberat^ur. p^ostea conuertit se ad populum
dicens. Orate pro me fratres. et dicit populus. Me -
mor sit omnis sacr ⁱficij tui et holocaustum tuum pingue fi-
at. / p^ostea instat orationib^us ne indign^us inueniat^ur ut
oza qui tetigit archam domini temere· et percussus
40 est a domino. ne ^c legit^ur aliud fecisse nis ⁱ propr ⁱam uxorem
cognouisse tunc in nocte precedente. preciosa
archa est calix domini. vⁿde multum cauendum est sa-
cerdotib^us. Orat autem uoce demissa ne uilescat
officium misse. uel ut deuoci^us oret. uel quia
45deuß elongat^us est a discipulis· qu ^ant^us est iact^us lapi-
dis· ut secreti^us oraret. / vel quia representat sa-
cerdotium ßilentium quod deuß habuit in passione. quia
tamqu ^a m ouis ad occisionem duct^us est. quod etiam imitan -
50t^ur martires ut non m^urm^ur resonet ne ^c querimo-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 44va

nia. et tunc factum est silentium in celo dum committeret be-
llum draco. / Jtem licet sacerdos oret uoce demissa·
nichi ^lomin^us tamen in fine alte dicit. Per omnia secula seculorum .
Querit enim assensum populi et confirmationem. ipse
5enim qu ^a si legat^us est populi. / p^ostea salutat populu ^m. et ipsi
eum. jnuicem orantes pro se. Qu ^o facto eos incitat di-
cens. Sursum corda. quia qui in terrenis sunt nichil
possunt deo offerre dignum. dicit gratias agam^us
domino deo et cetera. et ipsi dicunt. Dignum est et cetera. Sequit ^ur prefa-
10cio uel prolog^us. in qua captat beneuolenciam dicens.
vere dignum est · quia bon^us. Justum · quia benefic^us. equum
quia misericors. et salutare· quia salus. p^ost associat
se angelico cantui. et populus similiter dicentes. Sanctus.
sanctus. Sanctus. vt notet ^ur trinitas. dominus· ut notet^ur
15unitas. / hoc autem canticum instituit sixt^us papa qu ⁱ
fuit septim^us a beato petro. pleni sunt et cetera. Gratias a-
git ecclesi ^a de omnib^us beneficíìs et maxime de beneficio in-
carnationis. vⁿ de dicit Benedict^us qu ⁱ uenit. in. nomine. domini.
osanna in excelsis .idest. salua obsecro / bis dicit
20quia duplicem salutem querit .scilicet. corporis et anime. sed hoc
in excelsis .idest. in patr ⁱa. / Jtem dici potest quod pr ⁱmum
silentium quod facit sacerdos dicendo secreta significat
hoc quod ihesuc latuit p^ost resurrectionem lazari.
quia tunc de ei^us morte pharisei collegerunt
25 consilium. / Jnstruens nos quod ad tempus latere debem^us
Non enjm tunc palam ihesuc ambulabat. sed p^ost lu-
na existente .x^a. se agnum fig^uratum in le-
ge obtulit. sic enim preceptum erat ut in .x^a. die
sumeret^ur agn^us et seruaret^ur usque ad .xiiii^am. lu-
30nam et tunc immolaret^ur. Jta fecit deus jn hoc instru-
ens nos quod non semper latere debem^us. et etiam ad hoc sign ⁱ ficandum
jn fine secreti eleuat ßacerdos uocem dicens.
per omnia secula seculorum. et populus assentiens dicit
Amen hic etiam representat ecclesi ^a conuiuium quod factum
35 est domino in bethania de qu ^o habet ^ur in Johanne. / huic ce-
ne debent interesse tr ⁱa genera gentium .scilicet. la -
zar^us . qui suscitat^us est. hic sign ⁱficat punitente^s
qu ⁱ proficientes dicunt^ur. / Est etiam martha per quam
actiua uita notat^ur. / Est etiam Maria· per quam
40 contemplatiua. hec autem offerunt libram unguen -
ti nardi pistici  preciosi. / Sed nota quod dicit
libram. quia n    nobis date ßunt uⁱ rtutes
ad mensuram. / triplex autem unguentum ob-
tulit maria. / vnum ad unguedum pedes.
45in     in domo symonis leprosi. per hoc significa-
t^ur contr ⁱcio. quia penitentes ungunt^ur dum de misericordia
dei confidunt. Jn hoc enim reputat deus sibi pedes in -

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 44vb

ungi. / vel ungit pedes qui profitet^ur humani-
tatem. / vngit caput· qui profitet^ur diuinitatem
/ et hoc est etiam secundum unguentum. / tercium unguentum est qu ^od
maria emit cum alíìs· ut uenientes unge-
5rent corp^us eihesu. / vult enim hoc unguento non
se sed pauperes inungi· qui sunt membra sua. hoc
autem est compassio. vnde quod uni ex minimis meis
fecistis. mich ⁱ. fecistis. Sequit ^ur nardi. est enim nard^us herba quedam
sic dicta propter suam humilitatem. Est autem calida odo-
10rifera. Beat^us bernad^us. ex odore nardi inclin-
auit se nardus in uterum uⁱ rginis. per nardum autem
fides intellegitur. pistici .idest. non adulterini. per ad-
mixtionem alicui ^us ypocr ⁱsis. hoc unguentum infun -
dit ecclesia cum dicit. Domine sancte pater omnipotens
15 eterne deus per xpistum dominum . Qu ⁱa non solum in qu ^antum
deum sed in quantum hominem. laudat ecclesi ^a et ipsi an -
geli. Angeli autem nominant^ur ut notet^ur quod angelis
assimilanda est ecclesi ^a· ad hoc quod placeat deo. Nominan-
t^ur autem illi quib^us magis debem^us assimilari .scilicet.
20dominationes qu ⁱ usum dominandi habent uel edocent. est
autem uera dominatio facere uoluntatem dei. / Nominant^ur
autem potestates· vt notet^ur quod potestatem di-
aboli arcere debeam^us. propr ⁱjs autem nominib^us nominant^ur
cherubin et seraphin quia toti debem^us ardere dei
25dilectione. ecclesia autem sperans se sociari cum angelis
et arcangelis canit dicens. Sanctus. sanctus. sanctus dominus
et cetera. Hic est cant^us puerorum quem cantauerunt domino ihesu
in .x^a. luna se offerenti. Qu ⁱ qu ^a si reseruat^us fuit u-
sque ad .xiiii^am. lunam in bethania. prefationes
30sollempnes non sunt nis ⁱ .x. de canone misse
Sequit ^ur canon in quo passio xrist ⁱ representat^ur. Secreto
autem dicitur quia iudei uiso quod puerorum cantu magni-
ficat^us esset ihesuc· ei inuidebant. uolentes eum capere.
Jhesuc autem recedebat in bethaniam quia nondum uen-
35erat hora sua. / Canon autem dicitur quia regulis pa-
trum est composit^us. uel quia regulariter in hoc sacerdos lega-
lis est representat^us. / potest etiam dici quod sacerdos orat
secreto causa deuotionis. ut a clauso hostio
intret in cubiculum deuotionis. muscis cogi-
40tationum que perdunt suauitatem unguenti expulsi^s.
Q u ^od etiam suo tempore apposito flabello materiali re-
presentat^ur. dicit autem innocenti^us pap^a terci^us quod diuina
prouidentia est institutum· ut canon misse a tha-
u quod cr ^ucem domini representat .T. inchoaret. vnde
45 ezechiel .ix. Signa thau super frontes uirorum ge-
mentium et dolentium super abhominationib^us ierusalem.
Jncipit autem canon sic. Te igⁱ tur clementissime

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 45ra

pater. Jn quo quod sicut legalis sacerdos uultum habebat uersum
ad propiciatorium· ita ipse ad dei clementiam. erat autem
propiciatorium mensa aurea in archa super quam appare-
bat eis dominus propicians. / per archam humanitas xrist ⁱ intelligitur
5a qua nobis est omne bonum per misericordiam dei proueniens. / Jtem
duo angeli erant ibi habentes uultum directum
ad propiciatorium. vt notet^ur quod sacerdos qu ⁱ est angelus
domini· ad domini mensam debet esse intent^us. Sequit ^ur hec do -
na hec munera. hec sacr ⁱficia. per dona notat^ur quod nichi ^l
10potest offerri nis ⁱ donet^ur. sicut abrahe dat^us est aries. M -
unera dicit· quo ad offerentes. vⁿ de si offers mun^us
tuum et cetera. Sacr ⁱ ficia dicit· qu ^o ad effectum quia nos sa-
cros efficiunt. Sequit ^ur illibata. vt notet^ur quod nullus
extr ^ane^us a fide· debet aproximare. / Notandum autem
15quod super illa tr ⁱa nomina predicta tres cruces fiunt. / vt
notet^ur quod ex misericordia cr ^ucifixi est et ab ipso est quod nobis da-
tum est. tamen a tr ⁱnitate cui ^us opera sunt indiuisa. / Jtem non
solum uultum habet erectum ad propiciatorium· sed etiam in -
trat in sancta sanctorum cum sangu ⁱne non uitule rufe. sed
20domini. sic offert timiama· super altare timia-
matis. et per hoc intelligitur mens contemplatiui. et per al-
tare holocausti mens incipientis. Sequit ^ur ortodoxi^s
.idest. recte gloriosis ecce pro quib^us fit oblatio. ne ^c non etiam pro
25 alijs cⁱ rcumstantib^us et cetera. ut ibi habet^ur. vnde etiam dicit^ur
pacificare pro ipsis enim orandum est qu ⁱ in discordia sunt.
Sequit ^ur sacr ⁱficium laudis. Non enim solum laudand^us est quia
passus est pro nobis. sed etiam quia nobiscum est cotidie usque
ad consummationem uite. Sequit ^ur pro redemptione
30ecce ad qu ⁱd impetrandum quia pro redemtione et spe
salutis. hoc est qu ^antum ad temporalem ßalutem. Sequit ^ur ascri -
ptam. quia nomina nostra facit scribi in libr ^o uite. ratam
quo ad confⁱ rmationem in omnib^us bonis. ne ßicut caym offerat
qui se diabolo obtulit ßacr ⁱficium non deo. / Fiunt autem
35tres cruces ßuper illa tr ⁱa ut notet^ur totum quod factum
est esse ex uⁱ rtute crucifixi. / p^ostea fiunt due cruces ut
notet^ur diuina nat^ura et hum ^ana. vb ⁱ autem debeat offer-
ri hec oblatio patet ub ⁱ dicit· circumßtantes in ecclesi ^a enim offe-
renda sunt hec. / Jtem sacerdos legalis habebat nomina
40xii. tribuum in cui^us rei memoria presbiter memo-
rat ib ⁱ memoriam gloriose dei genitr ⁱcis et cetera. Nomen bea-
te marie et apostolorum qu ^orundam et martirum. dicebat^ur etiam
rationale et in eo scr ⁱpta erant hec duo iudicium et ueritas
Judicium qu ^o ad mentem· ueritas qu ^o ad doctr ⁱnam. / debet autem
45esse in superhumerali· ut notet^ur labor operationis. et in pecto-
re ut notet^ur quod in corde debet habere legem dei. nominat autem
apostolos ut notet^ur quod eos debet imitari et pro populo deum
deprecari. Sequit ^ur qui pr ⁱdie et cetera. legalis sacerdos posi-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 45rb

to timiamate super altare aspergebat sangu ⁱne
uitule rufe tabernaculum int^us et extra. hoc fecit
xpistuc in se ascendens in sancta sanctorum in die ascensionis.
et sic interi^us aspersit. extr ^a uero cum de hominib^us in terra habitantib^us
5uoluit supplere angelorum ruinam missis apostolis per uniuer -
sum mundum. facere etiam debet hanc aspersionem sacerdos noster.
sed quia deest ei sangu ⁱs quem offerat· uerba domini dicit. uirtute
qu ^orum conuertunt^ur panis et uinum in carnem et sangu ⁱnem. / et notan ^dum
quod sub utr ^aque specie est tot^us xristu ^c. Quo facto sacerdos· eleuat
10corp^us xrist ⁱ ut omnes fideles uideant et petant quod prosit
ad salutem. uel ad ostenden^dum quod non est aliu ^d digni^us sacr ⁱficium
imo est super omneß hostias. vnde eucharisti ^a bona gratia uel de eucharisti ^a
dator gratie interpretat ^ur. dicitur etiam uiaticum quia sicut filijs israel
a tr ^ansitu maris rubri non defecit manna done ^c
15uenirent in terram promissioniß. ut fidelib^us renatis per
baptismum rubr ⁱcatum et sanctificatum sangu ⁱne xrist ⁱ non defi-
ciet eucharist i ^a done ^c ueniet finiß seculi ne ^c deficiet
tunc. sed deficere dicitur quia de cetero non sumet^ur sub specie
sed uidebim^us deum facie ad faciem. Sequit ^ur p^ostqu ^a m cena -
20 tum est facta consecratione panis. / sequit ^ur consecratio
uini. S ed querit^ur quare tr ⁱa addunt^ur ibi que non sunt in evangeli ^o questio
.scilicet. et eleuatis oculis in celum ad te deum patrem sum -
mo omnipotentem gratiaß agens benedixit deditque
discipuliß suis. preterea in evangeli ^o non habet^ur eterni ne ^c hoc .scilicet.
25misterium. / ad quod dicim^us. quod apostoli hoc apposuerunt. ßolutio
Non enim omnia ßcr ⁱpta sunt in evangeli ^o. quod patet etiam per id quod
dicitur in epistola ad galatas. deinde uisus est plus quam qu ⁱn-
gentis fratrib^us simul. hoc non est scr ⁱptum in evangeli ^o. et tamen ue-
rum est. Nimis enim esset prolixum evangeliu ^m si omnia apponeren-
30t^ur. Fiunt tres consecrationes cum ßigno cr ^ucis. quia uⁱ r -
tute cr ^ucis et uerborum fit tr ^ansubstantiatio nat^urarum. hec sunt
uerba. hⁱ c est calix noui uel eterni et eterni testamen ^ti. mi-
sterium fidei. noui dicit· quia nos innouat in fide eterni .
eterni quia non est lex noua tr ^ansitoria. misterium fi -
35 dei dicit· quia non est fid^eß nis ⁱ de occultiß. vⁿ de fid^es non habet
meritum cu ⁱ humana ratio prebet experimentum. Jdeo habet sacer -
doß sangu ⁱnem quo potes ^t aspergere celestia et terrestr ⁱa. ßed quia
nichi ^l facit nis ⁱ auctoritate xpisti· sequit ^ur. vnde et memor es
domine nos serui tui sed plebs tua et cetera. et bene dicit
40 memores quia omnia hec offerunt^ur in memoria passi-
onis xpisti ihesu. Sequit ^ur offerim^us tue magista -
ti de tuis donis qu ^o ad fruct^us terre. et datis · qu ^o
ad fruct^us arborum .idest. qu ^o ad uinum. Sequit ^ur hostiam
sanctam .idest. sanctificantem nos qu ^o ad cogitationes
45 puram .idest. purificantem quo ad locutiones
et immaculatam · quo ad operationes. / facit autem sacer -
dos .v. cruces in memoriam .v. plagarum domini

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 45va

tres pr ⁱmas super predicta tr ⁱa uerba. et duas sequentes· super
corp^us xpisti. et super sangu ⁱnem. super corp^us · ut notet^ur sto-
la corporis. super sangu ⁱnem· vt notet^ur stola anime.
vⁿ de Johannes. damascen^us. totum me xpistuc accepit· ut
5totum me redimeret. Sequit ^ur supr ^a que propicio ac se -
reno uultu respicere digneris. Jn qu ^o notat^ur quod
sacerdos noster uultum habet uersum ad propiciatorium. di-
cens enim hec aspergit intus tabernaculum dum
dei lenit misericordiam querens ei^us propiciationem ut habeat
10deuß illa munera accepta· sicut accepta habuit m-
unera abel iusti. / vnde respexit dominus ad abel et
ad munera ei^us. vnde apocalipsis. agn^us occisus est ab ori-
gine mundi .idest. fili^us dei passus est in abel. / Memoria
etiam fit de melchisedech qu ⁱ pr ⁱm^us obtulit panem
15 et uinum qu ⁱ xpistum sign ⁱficat. vnde etiam non legit ^ur in sacra
scr ⁱpt^ura aliqu ⁱd de patre ei^us uel de matre. Asperso propi-
ciatorio qu ^a si si aspergat totam ecclesi ^am inclinato capi-
te dicit. Jube hoc perferri et cetera in conspe ^ctu diuine maies -
tatis tue ut qu ^otqu ^ot et cetera. per hoc enim demonstrat^ur corp^us
20xpisti misticum· quod xpistuc trahit ad se cotidie per
membra. vⁿ de Jeremias. patrem uocabis me et p^ost me ingre -
di non cessabis. Recte autem dicit sacerdos iube hec
perferri per man^us angeli. quia et si angeli in alijs
operib^us iuuant homines· multo forti^us in hoc sanctissimo
25opere debent iuuare sacerdotes. omneß autem sunt
administratoríì spirituc. Et notandum quod ait GreGori ^us . eodem
momento in celo rapit^ur ministerio angelorum con -
sociandum corpori xpisti· et ante oculos sacerdotis ui-
det^ur in altari in celum .idest. celestem nat^uram
30hⁱ c est panis qu ⁱ conuertit^ur in celestem nat^uram consocian -
dum corpori xpisti .scilicet. mistico. / tr ⁱa ib ⁱ notant^ur pa -
nis qui transsubstantiat^ur res sacr ^amenti .idest. ecclesia
triumphans et species panis .idest. ecclesi ^a militans.
orat erg^o pr ⁱmo pro his qui sunt in p^urgatorio. et
35est argumentum quod non prosit dampnatis oratio ecclesie.
quia dicitur in xpisto qu ⁱescentib^us. / p^ost orat pro uiuit di-
cens. Nobis qu ^o que peccatorib^us et cetera. / et ßanctos inuocat
apostolos martires uⁱ rgines cum alijs sanctis que inuo-
catio sign ⁱficata est ut pr ⁱus etiam dictum est per nomina
40xii. tr ⁱbuum scr ⁱpta in lamina que erat in fronte
sacerdotis et per hoc bis scr ⁱpta sunt in canone. et
p^ost ostendit se per xpistum exaudiri. vnde dicit
Non extimator meriti sed uenie largitor
admitte quesum^us. per xpistum dominum nostrum. per
45quem hec bona semper creas quo ad substantiam panis.
sanctificas qu ^o ad tr ^anssubstantiationem. viuificas qu ^o
ad bona opera. benedicis qu ^o ad uitam eternam ad-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 45vb

ipiscendam. et quia hec omnia fiunt ex uⁱ rtute crucis· tres
cruces facit super illa tr ⁱa uerba. Sequit ^ur et prestas no -
bis per ipsum quia per eum omnia facta sunt. et cum ipso· quia
ipse est equalis patri. et in ipso .idest. in membris ei^us. cui
5 est honor· tamquam domino et gloria· tamquam deo et cetera. ad inci-
tationem autem populi alte dicit. debet enim petiti o -
nem suam agere coram deo qui cotidie uenit ut
cotidie petam^us. Sed ne auctorita ^te sua tamquam
presumens uideat^ur petere dicit se diuina institu-
10tione formatum audere dicere. pater noster. ecce pater noster
peticio cui premittit^ur hoc qu ^a si prologus pater noster ·
notat bonitatem ipsi^us. et etiam ecclesie deuotionem
que patrem uocat quod est nomen pium. ita dilata-
tionem carita ^tis ostendit cum dicit· noster. p^uritatem uero
15dei· cum dicit qu ⁱ es in celis .idest. in sanctis. qu ^orum conuersatio re-
mota est a fece mundi. / et nota quod .vii. petiti-
ones sunt et .vii. dona spirituc sancti cui ad aptan -
t^ur beatitudines .vii. et expellunt^ur .vii. uicia op-
posita .vii. uⁱ rtutib^us petitis. / pr ⁱ mum est sanctifice -
20 t^ur nomen tuum · sic petit^ur donum sapientie ut sa-
porata dulcedine dei· dij efficiam^ur parti-
cipatione et sic pacificet^ur in nobis homo exteri-
or ut nichil aliud querens et sic obtinebit beati-
tudinem que est pax. vnde beati pacifici et excludit^ur
25uicium oppositum ßapientie quod est lux^uria. quia gusta-
to spiritu desipit omnis caro. Sequit ^ur adueniat reg -
num tuum. non enim sufficit sapere nis ⁱ intelligas
et petit ßacerdos ut regnet xristu ^c in se ut ^et expella-
t^ur diabol ^us et tenebr ^e peccati ut deum intelligere ualeat.
30quod non fit nis ⁱ fugata tenebra peccati· a mente.
vnde beati mundo corde. et sic sequit ^ur beatitudo que est mun -
dicia et fugat^ur uicium oppositum intellectui .scilicet. gu-
la. per intellectum enim desinit homo carnaliter uiuere.
vⁿ de Jeronim ^us. Ama sacras scr ⁱpt^uras et non amabiß
35delicias. / Sequit ^ur fiat uoluntas tua. non enim su-
fficit intelligere qu ⁱd faciendum· nis ⁱ operem^ur. operandum est
autem cum consilio. vⁿ de ßalomon omnia opera tua fac cum consiljo
et non penitebis. et quia cⁱ rca opera attendit^ur misericordia· bene
conuenit dono consilíì beatitudo que est misericordia. vⁿ de beati mi-
40sericordes. expellit^ur etiam uicium auaricie. / et quia
multum ualet dulcedo bonorum· petit panem
nostrum cotidianum ut ipso saciet^ur et roboret^ur
anima. et ecce donum fortitudiniß. hoc debet esurire
et appetere qu ⁱlibet. hec enim est illa beatitudo. beati qu ⁱ esu-
45riunt et sitiunt iusticiam. et expellit^ur accidia
.idest. tr ⁱsticia seculi et fit p^urificatio a peccatiß. / Sequit ^ur di -
mitte nobis orat pecc atum dimitti sibi dolendo

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 46ra

de peccatis quod fit per donum scientie et sic sequit ^ur illa beatitudo de qua
dicitur beati qui lugent et expellit^ur ira que est contr ^aria scientie que
impedit animam ne possit cernere uerum. / Jtem ad conseruati-
onem doni quam est scientia petit et ne nos inducas in temp-
5tationem. sic petens donum pietatis. ut .scilicet. in temp-
tationib^us non deficiat pie sustinens iniurias illa-
tas quod est mitium. vnde beati mites. et fugat^ur uicium in -
uidia que opponit^ur pietati. et quia timore separam^ur
10a prohibitis et ab amore seculi retardam^ur petit se
liberari a malo quod facit donum timoris humiliando
ße. quia beati pauperes spiritu. et fugat^ur superbia que opponit^ur
quare fiunt .v. cr ^uces timori. et notandum quod in supr ^adicto loco ub ⁱ fiunt .v.
cruces dicendum est quod tres fiunt in nomine trinitatis
15due fiunt ad effusionem sanguiniß et aque que fluxerunt
de latere domini. / Finita oratione dominica silet presbiter .idest. in
silentio orat per quod signific^at^ur silentium mulierum quod fe-
cerunt in sabbato p^ost crucifixionem domini. / Non enim ea die
quia sabbatum erat uenerunt ad monumentum sed die
20crastina. xpistuc uero non ßiluit. sed in anima ad inferos des-
cendens· uinctos eduxit de lacu sicut dici ^t zacharias .ix. tu
autem domine in sangu ⁱne testamenti tui eduxisti uinctos
de lacu et cetera. de quo lacu presbiter orat se liberari et ecclesiam
totam dum dicit. libera nos domine. / et notandum quod sicut per cali-
25 cem notat^ur passio domini· ita dicim^us quod per patenam
notat^ur dilatatio caritatis dei. Jn passione uero
illi apud quos xristu ^c passionem declarauerat ut apostoli
fugerunt eo relicto. / ad quod notandum cⁱ rca pr ⁱncipium
remouet^ur patena et tradit^ur subdiacono qui-
30tenet eam longe et uelatam ad notandum infidelitatjs
cecationem que contigit in apostoliß. / dum autem dicitur oratio hec·
accedit diacon^us ad subdiaconem et dat ei patenam.
et acceptam patenam tr ^adit sacerdoti. Jn qu ^o notat^ur quod p^ost
resurrectio ^nem domini apostoli ad dominum redierunt. / Munit etiam se
35signo cr ^ucis ut possit ßeruicium dei consummare sine impe-
dimento. / Sacerdos uero patenam osculat^ur petens pa-
cem corporis et anime a deo. Orandum est enim pro pace temporali
quod habent quedam ecclesi ^e in consuetudinem. Notandum autem quod hec
oratio dicitur embolism^us uel super quod crescens· quia nichi ^l petit^ur
40hic quod supr ^a non peteret^ur. in dominica oratione. tamen bene locum
obtinet hec oratio. / Notandum autem quod accessio diaconi
et subdiaconi ad sacerdotem· sign ⁱ ficat illud quod muliere^s
mane uenerunt uidere sepulcrum. hoc autem fit quando
tradit^ur ei patena. tunc enim ambo accedunt
45ad ßacerdotem. Q u ^od autem sacerdoß statim accipit pa-
tenam sibi oblatam sign ⁱ ficat quod xpistuc omneß ad se rede-
untes recipit cum desiderio. Q u ^od patet etiam in hoc quod
statim apparuit marie perseueranti et alijs. vnde

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 46rb

mulieres ille osculate sunt pedes domini. / p^ostea finita
oratione dicit sacerdos per eundem dominum nostrum et cetera. et fa-
cit tres partes hostie. / Sed nota quod una intingit^ur
in sangu ⁱne· duas comedit. vel secundum quasdam
5ecclesias unam dat diacono. reliqu ^a m ßubdiacono.
/ Facit autem tres cruces cum illa parte que intingit^ur
in sangu ⁱne. et per hoc notat^ur· quod uⁱ rtute tr ⁱnitatis caro
xpisti redíìt ad animam. Secundum enim philosophos
in sangu ⁱne est sedes anime. / Jn Fractione etiam qu ^a m facit sa-
10cerdos notat^ur quod sicut discipuli cognouerunt dominum
in fractione panis· ita et nos in hac fractione
deum cognoscam^us. / vel tr ^es cr ^uces facit ad significan ^dum quod
tres mulieres apparuerunt ad hostium monumen -
ti. vnde et ille tres cruces fiunt in superficie cali-
15cis. / tunc etiam corporale remouet diacon^us. vt no-
tet^ur quod angeluß dum reuoluit lapidem ab hostio mo-
numenti. / Jtem pars que in sanguine intingit^ur signific^at
uiuos. / vna aliarum eos qui sunt in purgatorio
/ Alia eos qu ⁱ sunt in paradiso. Orat erg^o pro uiuis ut in
20bono conseruent^ur. / qui sunt in p^urgatorio· ut p^ururgen -
t^ur. pro illis qu ⁱ sunt in celo ut orent pro nobis. / p^ostea sa-
cerdos procedens in leticiam habitam de resurre ^ctione
prorumpit in uocem illam quam dixit dominus p^ost resurrectio ^nem
discipulis suis .scilicet. pax domini sit semper uobiscum . chor^us
25uero Respondet. et cum spiritu tuo. optans ipsi sacerdoti
pacem et petit etiam pacem sibi. / Sed prim ^o ut dign^us sit
pacem recipere· dicit. Agn^us dei. agn^us dei et cetera. agn^us
dei qu ⁱ tollis peccata mundi dona nobis pacem . Sequit ^ur autem
peticio immediate· quia domin ^us statim dedit discipuliß
30suis et apostoliß ligandi et soluendi potestatem. / agn^us quare agn^us dei dicitur ter
dei dicitur ter ad sign ⁱficandum quod ex beneuolentia tr ⁱnita-
tis agn^us missus est. vⁿ de ysaias . emitte agnum domine
et cetera. Jnnocenti^us pap^a dicit istam tr ⁱplicem repetitionem
que fit dicendo agn^us dei esse· a nominis expositione
35uel interpretatione. Agn^us enim ab agnoscendo.
vel agnos gr ^ece pium latine. vⁿ de dicit debere dici ter
agnus dei. Qu ⁱa xpistuc in cr ^uce / patrem agnouit o-
bediencia. obediens ei usque ad mortem. / et ma-
trem pietate· quia uⁱ rginem uⁱ rgini commendauit. / et
40quia nos redemit. / et patri etiam reconciliauit. / p^ostea
sacerdos communicat sacr ^amentaliter ut ipse et populus et spiritu-
aliter et sicut dictum est alijs dat duas partes .scilicet. dia-
cono et subdiacono. uel ipse comedit. / Sequit ^ur post
communio .idest. antiphona quedam que cantat^ur ab omnib^us
45ut notet^ur quod domin ^us omnib^us discipulis apparuit. et etiam
ab omnib^us cantat^ur ut notet^ur communitas gaudíì.
/ p^ost lauat man^us sacerdos ut notet^ur reuerencia

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 46va

sacramenti ne .scilicet. ad res communes nis ⁱ lot^us accedat.
/ vel ad cautelam fit hoc ne .scilicet. aliqu ^od fragmentum m-
inimum manui inheserit. / vel ut reputet se
indignum sicut sacerdos legalis qu ⁱ immund^us erat usque
5ad uesperam p^ost oblationem uitule rufe. vⁿ de lauabat etiam
uestimenta sua. per h oc notat^ur quod omni tempore suo humilia-
re se debet sacerdos. Sequit ^ur oratio ut sit redit^us in idem
ab eodem a quo incipit^ur .scilicet. gratia domini preueniat et se-
quat^ur. / ad ultimum dicitur Jte missa est. vt notet^ur
10hostiam esse missam ad deum patrem pro genere humano.
de officijs in speciali Dicto generaliter de officijs horarum dicendum est specialiter
de officio dierum dominicarum et festorum et de conuenien -
tia officiorum matutinalium et misse officio
et p^ostea de ordine librorum theologie qu ⁱ legunt^ur
15in ecclesia. / Jn pr ⁱncipio igⁱ tur diuidim^us tempus· in.
iiii^or. tempora. / est enim tempus renouationis / deuia-
tionis / reconciliationis / et peregrinationis.
/ temp^us renouationis incipit ab aduentu domini·
quia per ei^us aduentum noua facta sunt omnia et durat
20usque ad .lxx^mam. / Jbi incipit tempus deuiationis. ibi enjm
recolit ecclesia casum pr ⁱmorum parentum. / temp^us
uero reconciliationis· durat a pascha usque ad
pentecosten. quia per paschalem agnum reconcilia-
m^ur deo. / tempus uero peregr ⁱnationis protendit^ur a pen-
25tecoste· usque ad aduentum domini. Q u ⁱa nobis
deo reconciliatis non restat nis ⁱ ut nos peregr ⁱno^s
reputem^us cum psalmis ^ta dicente. Aduena ego sum
questio et peregr ⁱn^us et cetera. Sed hⁱ c orit^ur questio quare a tempore renouati-
onis incipiunt officia ecclesie. videt^ur enim quod debe-
30rent incipere a tempore deuiationis. quia pr ^ius est deuiatio
qu ^a m renouatio illi^us deuiationis. et iterum quia in
tempore deuiationis legit^ur pr ⁱmus liber theologie. Ge-
nesiß ßolutio .scilicet. / Ad hoc dicitur a qu ⁱb^usdam quod hoc facit ecclesia ne inci-
piat ab errore. / Alij dicunt sic quod per aduentum domin ⁱ
35omnia noua facta sunt. vⁿ de apocalipsis . ecce noua fa-
cio omnia. ideo in honore aduent^us domini a tempore reno-
uationis incipit ecclesi ^a officium suum. Sed si qu ⁱß
medullit^us inspiciat ibi est ratio iustissima nec
ualet pr ⁱma ratio. quia non dicitur tempus deuiationis sic
40quia ecclesia in illo tempore deuiet. sed quia errorem pri-
morum parentum recolit ut ad penitenciam sic nos tr ^a -
hat. jdeo enim recolit deuiationem suam· ut e-
mundet se per penitenciam. vnde tempus deuiationiß
intelligitur idem quod tempus penitentie. S ed quia gratie infusio
45antecedit contr ⁱcionem que per pr ⁱmum aduentum habet ^ur·
ideo precedit tempus renouationis quod est tempus gratie
p^ostea sequit ^ur tempus penitencie in quo ecclesia corrigit erro-
rem suum siue deuiationem suam. p^ostea sequit ^ur tempus pe-
penitencie per quam reconciliam^ur deo et hoc est tempus recon -
50ciliationis. vnde p^ostea sequit ^ur tempus reconciliationiß

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 46vb

/ p^ost tempus reconciliationis sequit ^ur tempus peregr ⁱnationis. / quia p^ost re-
conciliationem ad deum debem^us nos reputare fili-
os dei et peregr ⁱnos in hoc mundo et pugnare pro patr ⁱa.
siue hereditate superna. vnde tunc legit^ur liber regum in
5qu ^o de bellis habetur. notandum igit^ur quod tempore renoua-
tionis inchoat ecclesi ^a ab aduentu domini· per quem omnia
renouata sunt. / Est autem qu ^adruplex ei^us aduent^us. / pr ⁱm^us de qu ^adr ^uplici aduentu
in carnem. / Secundus in mentem de istis duobus habet^ur aba-
cuc .ii. Si moram fecerit expecta eum quia ueniens ue-
10niet et cetera. / de secundo Johannis. xíííí. et ad eum ueniem^us et
mansionem apud eum faciem^us. / terci^us in morte cui^uslibet
/ Quart^us ad iudicium de tercio habet ^ur ma ^t thei .xxiii. si sciret
pater familiaß qua hora fur uenturus. et cetera. et iterum si in
pr ⁱma uigilia uenerit .idest. in puericia et si in secunda ui-
15gilia uenerit .idest. in iuuentute et cetera. et ita inuenerit .scilicet.
uigilantes beati sunt serui illi. de .iiii^ta. ysaie .iii. ve-
niet dominus ad iudicium cum senatorib^us populi sui et
cetera. tamen ecclesia non celebrat nis ⁱ duos aduentus. pr ⁱmum
enim et secundum reputat pro eodem. ideo enim uenit in
20carnem ut ueniat in mentem. propter hoc enim uenit in
carnem ut ueniret in mentem. et iterum quia uterque
misericordie est. et terci^us et qu ^art^us similiter habent^ur pro eodem quia uterque i^us -
ticie est ratione uni^us effect^us. Quare autem celebr- questio
at ecclesia aduent^us hui^usm^o di sub binario· ut in solutio
25filijs suis generet amorem et timorem dei. vⁿ de in psalm ^o
eleuamini porte eternales et cetera. timor domini sanctuß
qu ⁱ permanet in eternum. et amor ipsi^us qu ⁱ similiter durabit
in eternum. vnde .i. corinthiorum .xiii. cari ^tas numqu ^a m excidet. timo-
rem autem debem^us ei ut domino. amorem· ut patr ⁱ. vⁿ de
30Malachie .iii. Si ego dominus ub ⁱ est timor meus. et si ego
pater ub ⁱ est amor meus. fides in te· est xristu ^c in te. cele-
brat^ur autem aduent^us per .iiiii^or. septimanas. / Jn prim ^a
specialiter de pr ⁱmo aduentu cantat ecclesi ^a. / Jn secunda et
tercia· de secundo. Hac ratione. quia pr ⁱmum aduentum an-
35tiqu ⁱ patres tantum expectauerunt. Secundum uero et anti-
qu ⁱ et moderni. / Jn quarta uero septimana reco-
lit ecclesia tempus in quo dominus descendit in uentrem
beate uⁱ rginis. vⁿ de tunc dicitur. Rorate celi desuper aperiat^ur ter -
ra et germinet .idest. beata uⁱ rgo ^et germinet. saluatorem.
40 Jn pr ⁱma ^autem dominica aduent^us est intr ^oit^us ad te leuaui.
quia per aduentum domini in carnem maxime spes eleua-
t^ur. Sic enim deus dilexit mundum ut filium suum unige-
nitum daret. / et Jterum quia propr ⁱo filio suo non pepercit.
versus est uias tuas domine demonstra mich ⁱ. quia xpistuc
45ueniens nobis uias suas indicauit. vⁿ de ysaie .ij.
erit mons dom^us domini et p^ost uenite ascendam^us ad mon -
tem dei iacob et docebit nos uias suas. Q ue autem
ßunt uie ille ostendit epistola que sumit^ur de epistola ad
romanos. Scientes quia hora est iam nos de sompno
50 surgere . et p^ost Sequit ^ur nox precessit dies autem apropinqu ^aba ^t

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 47ra

hic assignat^ur effect^us quia fact^us est dies quando nat^us est sol.
et ideo sicut in die honeste ambulem^us. Ad ultimum
dicit. Jnduimini dominum nostrum ihesum xristu ^m . qu ⁱ dicit ego sum
uia. Jste sunt ut honeste ambulem^us in bonis
5operib^us. Jnduam^us nos similitudinem xpisti. quia sic filij dei su-
mus. quia propter hoc fili^us dei fact^us est homo· ut homo fieret fili^us dei.
p^ostmodum sequit ^ur Responsorium jn qu ^o ostendit^ur spes que facta est in
ortu solis. p^ostea sequit ^ur alleluia. Ostende. Qu ⁱa tunc osten -
dit dominus faciem suam quam qu ⁱ uidet· sanat^ur. vⁿ de cum dixit domin ^us
10ceco qu ⁱd uis ut faciam tib ⁱ. Respondit. Raboni ut uideam.
quam faciem non poterant ante homines uidere quia erant in
regione umbre mortis. sed lux orta est eis. ut po-
questi ^o questio ssim^us uidere. Sed querit ^ur quare alleluia quod est canticum leticie can-
tat^ur cum sit ieiunium. et iterum non celebrent^ur nuptie.
15 et Jterum tunc non cantat^ur Gloria in excelsis deo et te deum
laudam^us. / Jterum aut est ieiunium meroris aut exul-
tationis. / Si meroris· omnia cantica leticie debent
taceri. / Si exultationis· omnia debent dici. erg^o gloria
solutio in excelsis deo. Est ieiunium partim meroris· partim
20exultationis. et quando fit mentio de prim ^o aduentu· ex-
ultationis est. Meroris est· propter secundum aduentum. Qu ⁱa
preceptum est in exodo. Non accipies in loco pignoris in -
feriorem et superiorem molam. / et ideo quedam cantica leti-
cie cantant^ur. quedam subticent^ur. Q uedam autem ratio speciale est
25quare gloria in excelsis deo non cantat^ur· ut in suo tempore .scilicet. in
natiuitate domini deuoti^us cantet^ur cum angelis cum sit cant^us an-
gelic^us prim ^o in natiuitate domini cantat^us ab angelis. / Responsori-
um autem quod dicitur graduale quia cantat^ur in gradib^us in dieb^us
festiuis uel ante gradus in alíìs· ascensum de uⁱ rtute
30in uⁱ rtutem sign ⁱficat. / Sed quia hui^usm^o di tediosa essent multo-
tiens nis ⁱ graⁱdium haberent admixtum sicut multa inconue-
nientia acciderunt filijs israel quando ascenderunt de man-
sione in mansionem statim p^ost ideo cantat^ur alleluia tobie penultimo.
platee ierusalem sternent^ur lapide mundo et candido et per
35uicos ei^us cantabit ^ur alleluia. Sequit ^ur Evangeliu ^m de matheo. cum
apropinqu ^asset dominus ihesuc ierosolimam et cetera. quod ad passio-
nem pertinet· quo ad litteram. ad diem uero hanc quo ad
allegoriam. et spiritualem intelligentiam. venit enim tunc domin ^us
ihesuc ierosolimam per betphage que interpretat ^ur dom^us bucce.
40.idest. ad ecclesiam que parua erat in qua xpistuc apparuit per confes-
ssionem. et per montem oliueti per quem sign ⁱficat^ur eminentia
misericordie· per quam uenit fili^us dei in mundum et misit disci-
pulos suos dicens. Jte in castellum et cetera .idest. in mundum et
inuenietis asinam et pullum .idest. iudaicum populu ^m qu ⁱ dure
45ceruicis est. et gentilem sine iugo legis. / Jtem per hui^usm^o di
animalia ostendit uias suas. humilia enim sunt. vⁿ de
ait. discite a me quia mitis sum et humilis corde.
/ Jtem legit^ur. quia ibi est benedict^us qu ⁱ uenit in nomine domini
Qu ^od pertinet ad aduentum. Sequit ^ur offertorium de
50spe. Ad te leuaui animam meam . et p^ost communio de eodem
et propter idem. / Jn matutinali officio etiam totum

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 47rb

officium ad pr ⁱmum aduentum pertinet. / legit ^ur enjm ysaias qui
de aduentu loquit ^ur aperti^us qu ^a m alⁱ quiß ali^us propheta. / jn secundo enim ca-
pitulo habet ^ur ecce mons et cetera. / Jn qu ⁱnto uero habet^ur de nequ ⁱcia iudeorum
/ pr ⁱmum uero responsorium de prim ^o aduentu est Aspitiens a longe
5istud non accipit^ur de aliqu ^o libro theologie. Sequit ^ur et
nebu^ulam totam terram tegentem .idest. humanitatem filij dei
que totum mundum saluauit. ecclesiastic ^us. Medicina omnium in festi-
natione nebule. Jsta nebula t^urbat diem sed facit
videre solem. Qu ⁱa per hoc quod gloriam mundi dissipat et obsc^urat
10 et eliminat· facit uidere solem iusticie. / jnsolito autem
mod ^o habet tres uersus ad sign ⁱficandum quod aduent^us iste sal-
uat homines tr ⁱum temporum. / et illos qu ⁱ fuerunt in tempore ante legem
/ et sub lege / et qu ⁱ in tempore gratie. / et fit tr ⁱplex repeticio / prim ^o
a remotiori / et p^ost a min^us remoto· / et p^ostea a propin -
15qu ⁱori. / vltimo reincipit^ur ad sign ⁱficandum quod debem^us
ei atr ⁱbuere finem et pr ⁱncipium boni operiß qui est alpha et
omega / Secundum responsorium sumit^ur de daniele .vii. et omnia alia
aperte de evangeli ^o uel de aliqu ^o prophetarum. / Jn laudib^us pr ⁱma an-
tiphona aperte est de prim ^o aduentu. Jn illa die .idest. quando
20messias ueniet stillabunt montes .idest. magni predi-
catores dulcedinem dei et colles .idest. minores predica-
tores fluent lac simplicis doctr ⁱne ut de uⁱ rtutibus
humanis xpisti de Joele in fine. sumit^ur. / Secunda· partim de ysa-
ia partim de zacharia Jocundare. / tercia est de secundo ad-
25uentu. ecce dominus ueniet de Jeremia. Non enim ita a-
git^ur aliquando de uno aduentu qu ⁱn admisceat^ur de alio.
sed habent^ur pauca De ßecundo. / sed tantum propter repressionem gaudíì
ne spes lux^uriet in presumptionem. Alia patent. Querit ^ur autem questi ^o
quare non fiat memoria et de sanctis et de cruce. sicut fit in
30 soluti ^o alijs temporib^us. hoc autem fit sicut dicitur ne pr ^ius uideat^ur dominus pass^us
quam nat^us. / et Jterum ne fiat contr ^a illud preceptum. Non
coques edum in lacte matr ⁱs sue .idest. xpistum non cr ^ucifiges
dum adhu ^c tener et lactens est. contr ^a hoc preceptum fecerunt
iudei qu ⁱ ipsum eadem die .idest. eadem .vi. feria in qua concept^us
35 questi ^o fuit crucifixerunt eum. / vltimo querit ^ur quare de sanctis non
soluti ^o fit memoria. / ad hoc dicitur quod istud fit in tercia an-
tiphona de laudibus. ecce dominus ueniet et omnes
sancti ei^us cum eo et erit in die illa et cetera. que est de secundo aduen -
tu. quia in hoc aduentu apparebit gloria eorum. secunda domini ^ca aduentus
40 Jn secunda dominica aduent^us agit^ur sicut dictum est de secundo
aduentu. Sed quia gaudere meli^us est qu ^a m flere et dilectio
melior est qu ^am timor. dilectio enim uⁱ rtus est theologi-
ca. timor uero non· ideo dum agit^ur de secundo aduentu·
plura de pr ⁱmo· qu ^a m de secundo dicunt^ur. vⁿ de in hac dominica quedam
45dicunt^ur. pertinentia ad pr ⁱmum aduentum· quedam ad secundum
quedam ad utrumque. / Jntr ^oit^us hui^us dominice pertinet ad utrumque sic
populus syon ecce dominus et cetera. vnde ueniet ut saluet
populum suum a peccatis eorum . Jn utr ^oque enim aduentu sal-
uat. Sequit ^ur et auditam faciet uocem laudis sue. / ip-
50se enim est t^urt^ur cui^us uox audita est in terra nostra qu ⁱ atu-
lit nouum tempu s. / vox ei^us in secundo aduentu erit. ve-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 47va

nite benedicti patris mei. versus autem pertinet ad secundum ad-
uentum. Qu ⁱ regis israel intende. qu ⁱ deducis .idest. qu ⁱ de
hoc mundo deducis ioseph .idest. augmentatum in bono sicut
ouem .idest. simplices. Sequit ^ur oratio excita domine corda
5 nostra et cetera. de pr ⁱmo aduentu tantum est epistola uero· de
ßecundo. Q uecumque scr ⁱpta sunt et cetera. ut per patienciam et con -
solationem script^urarum spem habeamus. de ßecundo ad-
uentu inuitam^ur hic ad spem. ut que patim^ur· leuia
fiant et ut patienciam habeam^us usque ad secundum aduentum.
10 p^ostmodum sequit ^ur Responsorium quod pertinet· ad utrumque ad pr ⁱ -
mum quantu ^m ad istam particulam. ex syon species deco -
ris eius. ad secundum aduentum· quantum ad hanc
deus noster manifeste ueniet. versus ad pr ⁱmum
tantum. Congregate o uos angeli illi sanctos ei^us .idest. pre -
15dicatores bonos qu ⁱ ordinant testamentum eius
nouum super sacr ⁱficia .idest. super uet^us testamentum pr ^ius enim est quod
animale. deinde est quod spirituale est. sicut dici ^t apostoluß. congre -
gate et cetera. hoc in primitiua ecclesi ^a maxime boni pre -
* fuerunt dicatores* sunt ut paul^us et alij. deinde sequit ^ur alleluia
20Quod insolito mod ^o habet duos uersus et in hoc communicat cum pas-
cha. hoc autem fit ad inuendum quod de duplici aduentu
agit^ur. pr ⁱus enim de prim ^o cum dicitur. Letatus sum . Ante
primum aduentum xpisti desperabant homines de salu-
te. tunc uero letati sunt quando audierunt rumores
25quod fili^us dei fact^us est homo. tunc potuit tot^us mund^us dicere
letat^us sum. / Secundus uersus est de secundo aduentu stan -
tes erant pedes nostri in atr ⁱjs .idest. affect^us nostri. Jam
enim jn spe et desiderio ibi sum^us. sequit ^ur evangeliu ^m luce qu ⁱ dicit
erunt signa in sole et luna et cetera. de secundo est tantum.
30Jbi enim ostendunt^ur signa que fient ante diem iudicíì
quando tot^us mundus ostendet turbatione sua iudi-
cium domini. et ibi habet ^ur. his autem fieri incipientib^us res-
picite et leuate capita uestra et cetera. hic notat^ur speß.
offerenda de pr ⁱmo aduentu. Communio de u-
35tr ^oque. eodem mod ^o prorsus est in matutinis. / pr ⁱmum Responso-
rium est Jerusalem cito ueniet salus tua quia merore
consumeris . omnes enim plorabant tunc. Mod ^o est tempus ga-
udíì de pr ⁱmo aduentu. / et iterum ibi sunt duo uersus
sicut in alleluia. ad idem exprimendum. / pr ⁱm^us est israel
40si me audieris non erit in te deus recens. / et u-
tit^ur dominus uerbis moysi ut intelligat^ur quod ipse est
qu ⁱ in moyse loquebat^ur. / aliquando etiam utit^ur uerbis salo-
monis ut sciam^us quod ipse est sapiencia de qua lo-
cut^us est salomon. Jstud responsorium sumptum est de miche-
45a et illud quod sequit ^ur est de pr ⁱmo aduentu et loquit ^ur ibi
de generatione xpisti e temporali et eterna. de temporali·
ibi bethleem natus est. de eterna· et egress^us
est sicut a pr ⁱncipio dierum . de alijs responsorijs patet
/ Jn laudib^us pr ⁱma antiphona est de ßecundo aduen -
50tu. ecce in nubib^us celi . / pr ⁱmum responsorium in-
cipit ierusalem. et intr ^oit^us misse populus syon. et fit

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 47vb

statio in ecclesi ^a que dicitur ierusalem· a domino papa. iii dominica
Sequit ^ur de tercia dominica in qua similiter agit^ur de secundo ad-
uentu. vnde intr ^oit^us est de secundo aduentu. Gaude -
te in domino semper et cetera. Apostolus enim non loquit ^ur de pr ⁱmo ad-
5uentu cum dicit dominus prope est. sed de secundo cum dicit vnde
inuitat ad gaudium spirituale per quod firmiter expe ^cta-
m^us gaudia secundi aduent^us. vnde dicit Gaudete in
domino et cetera. expe ^ctando secundum aduentum et repetit ga -
udete. quia gaudium spirituale facit nos dulciter
10sustinere omnia aspera mundi. ut nichil auellat nos
a spe eternorum. et ideo quia it ^a neccessariu ^m est gaudium spiritua-
le ita repetit^ur. / vel propter gaudium de utr ^oque aduen -
tu quod habent sancti. hui^us gaudíì custos est modes-
tia. et ideo sequit ^ur. Modestia uestra . hoc gaudium quod est
15pax mentis orat ecclesi ^a filijs suis in uersu cum dicit et
pax dei que exuperat et omnem sensum et cetera. quia nullus homo
totum habet sensum hui^us pacis. Collecta est de pr ⁱmo
aduentu .scilicet. de aduentu in mentem. Aurem tuam quesumus
domine . epistola uero de secundo. sic nos exi stimet homo . et
20sumit^ur de prim ^o ad corinthios .iiii. Sequit ^ur itaque nolite ante
tempus iudicare. quia uenit qu ⁱ alluminabi ^t abscondita tenebrarum
quando .scilicet. libr ⁱ conscientiarum erunt aperti. in magno die iesra-
el. osee .i. Sequit ^ur responsorium de secundo aduentu. Qu ⁱ sedes
super cherubin manifestare coram effraym .idest. fruc-
25tificantem in bonis operib^us et beniamin .idest. filium dextre
et manasse qui oblit^us est terrenorum. hoc fiet in iudi-
cio. versus est de prim ^o aduentu sed quod ducit ad secundum. Qu ⁱ
regis israel et cetera .idest. illum qu ⁱ in uⁱ rtutib^us augmentat^ur Alleluia
de pr ⁱmo. excita potentiam. evangeliu ^m similiter de ìohanne. cum
30 audisset iohannes in uinculis opera xpisti et cetera. Qu ⁱdam enim
de discipulis iohannis non credebant xpistum esse messiam pro -
missum in lege. vⁿ de misit eos ad xpistum ut interro-
garent eum. tu es qu ⁱ uent^urus es an alium exspe ^ctam^us.
qu ^a si ipse multo melius sciet uobis dicere qu ^a m ego. et
35dixit eis ihesuc ceci uident et cetera. quasi diceret uos estis ma-
gistri legis. hoc non erg^o scitis quod dicitur in ysaie .xxxi. tunc
saliet sicut ceru^us claud^us et aperiet^ur lingua mutorum
et loquit ^ur de tempore messie. quasi dicat facta probant. Jn fine
commendat Johannem ibi Qu ⁱd existis in deserto et cetera. vt
40appareat testis qui testimonium perhibuit
de ipso omni exceptione maior. offerenda est
de prim ^o aduentu. communio uero de secundo. Dicite pu -
sillanimes confortent^ur ad hoc ut sustineant
tr ⁱbulationes et sic expectent cum fiducia secundum
45aduentum. / Jn matutinis primu ^m responsorium. ecce appare -
bit dominus super nubem candidam .idest. super carnem que
erit candida per gloriam immortalitatis. ut ma-
li timeant jn secundo aduentu. / jn pr ⁱmo apparuit
super nubem leuem .idest. carnem immunem a peccato.
50de apocalipsi sumit^ur istud responsorium vb ⁱ dicitur vidi nubem
candidam . versus de utr ^oque aduentu. Mani-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 48ra

festum est de alíìs. / Jn laudib^us pr ⁱma antiphona est de secundo
aduentu. veniet domin ^us et non tardabit et illuminabit
de ieiunijs .iiii^or. temporum abscondita tenebrarum omnia manifesta sunt. / Jn illa autem
septimana sunt ieiunia .iiii. temporum. Notandum itaque
5quod in .iiii. temporib^us .iiii. ieiunia fiunt ut per ea p^urgem^us
ea que deliqu ⁱm^us in .iiii. anni temporib^us que sunt / uer / estaß
/ Autupn^us / hyemps. / et in tr ⁱbus mensib^us fiunt per tres
dies. / ut in die reddam^us quod deliqu ⁱm^us in mense. / Jeiu-
nam^us autem pr ⁱmo in quarta feria· quia in ea dominus a iuda
10tradit^us est. / vi^ta· quia tunc cr^ucifix^us est. / sabbato· quia tr ⁱstes er-
ant apostoli de nece ßui domini. quia si compatim^ur et conregn-
abim^us. / Quarta autem feria de ueteri testamento legunt^ur lec-
15tiones propter ordinandos qu ⁱ tunc solebant examinari
et non tantum tenent^ur scire de ueteri testamento. et iterum
quia doctr ⁱnam ieiuniorum habem^us a ueteri testamento
/ Jn die autem sabbati .iiii. lectiones legunt^ur de ueteri testamento
ante lectionem illam angelus domini de lege et prophetis. quia
20moyses doctor legis ieiunauit .xl. dieb^us et cetera et
bene competit poterat ieiunare quia dominus cum eo loqueba-
t^ur. sic bene possunt ieiunare qu ⁱ cum domino locuntur
in oratione uel qu ⁱb^us dominus loquit ^ur in lectione. et de helia si-
militer legit^ur quod comedit panem subcinericium et
25uas aque copiam lacr ⁱmarum et in fortitudine cibi
illi^us iuit ipse usque ad montem dei oreb .idest. usque
ad mensam celestem. quia penitens per penitenciam et pa-
nem lacr ⁱmarum fortitudine acqu ⁱrit ueniendi
effectum usque ad mensam paradisi. oreb interpretat ^ur men -
30sa. / iiii. lectiones autem sunt quia ieiunans debet habere
.iiii. uⁱ rtutes cardinales. / temperantiam habet
non est dubium· quia ipsum ieiunium temperantia est
/ Et prudentiam vnde apostolus rationabile sit ob-
sequ ⁱum uestrum. / Fortitudinem habet. prouerbiorum ultimo. M-
35ulierem fortem qu ⁱs inueniet^ur. et cetera et ibi legit ^ur de ecclesi ^a
Accinxit fortitudine lumbos. suos. Qu ⁱa oportet
nos multum laborare ad hoc ut caro nostra sit
munda. qu ^anto maior est pugna quia ualde corr-
upta est et spinas et tr ⁱbulos germinat et ideo cum
40magna atr ⁱcione uenit ad candorem sicut bi-
ssus. / Justiciam habet· vⁿ de ysaias. et erit iusticia
cingulum lumborum ei^us. et fides cinctorium renum ei^us.
de xpisto loquit ^ur in membr ⁱs quando fit iusticia in terra· re-
cedunt latr ^ones. similiter quando iusticia fit in nobis re-
45cedunt mot^us pr ^aui. et non superant licet in nobis habi-
tent. Si autem non fiat iusticia non recedunt.
vnde ysaias . Qu ⁱa non fecim^us iusticiam ^non perierunt ha-
bitatores terre. ubi est iusticia· ibi est pax. fides
autem est cinctorium renum eius quia ut dicit GreGorius. re-
50spect^us eternorum restringit fluxum carnalium
uolupatum. et Jeronim ^us. si ieiunas a cibis corporiß
oportet ut ieiunes a cibis draconis. et comeda^ß
cibos mentis. Qu ⁱ autem sic ieiunant non nocet illis

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 48rb

ignis tr ⁱbulationis. ne ^c ignis mundi sicut ne ^c tr ⁱb^us pueris
quos rex babilonis posuit in fornace. quia pueri
illi non comedebant cibos regales qu ⁱ eis mitteban -
t^ur. ne ^c uiuebant deliciose immo aridis cibis
5ducebant uitam suam. Sic debem^us facere. et qu ⁱ
ita ieiunant non nocebit eis tr ⁱbulatio mundi
sicut ne ^c illis flamma ignis et ideo p^ost statim sequit ^ur lectio
de daniele angelus domini et cetera. vbi dicitur quod angelus domin ⁱ
descendit in fornacem et fecit medium forna -
10 cis tamqu ^a m uentum roris flantem . Qu ⁱa angelus m-
agni consilij xpistuc sicut ieiunantib^us estum tr ⁱbulationis
mitigat· legit^ur etiam hec lectio propter ordinandos qui
precipue sic debent uiuere ut non noceat eis an -
tiqus ignis regis babilonis .idest. diaboli. ad
15orationem autem que dicitur ante lectionem que est angelus domini
et cetera. non flectit genua ecclesi ^a licet ante flectat ad
ostendendum quod ecclesi ^a conformis est tr ⁱb^us pueris. fecit
enim nabugodonosor statuam et cogebat omnes adora-
re eam. sed tres pueri cum daniele noluerunt flec-
20tere genua ante statuam. / tales debent esse ordi-
nandi qu ⁱn ante statuam .idest. ante gloriam mundi non flec-
tant genua. ordinant^ur enim ut seruiant deo ne ^c de ce-
tero seruiant mundo ne ^c glorie mundi ut ne ^c etiam glorient^ur
de ieiunio uel de bonis operib^us suis. sicut ypocr ⁱte
25faciunt de quib^us habet ^ur in evangeli ^o. cum ieiunatis nolite
fieri sicut ypocr ⁱte tristes qu ⁱ faciunt opera misericordie sibi contr ^a
illud deuteronomii .xxiii. Non indueris uestimento quod ex
lino lanaque contextum est. per lanam opera misericordie. la-
na enim uestis est ouium· opera misericordie uestis sim-
30plicium. per linum carnis mundicia maceracio que
cum magna atr ⁱcione uenit ad candorem. hoc
sibi faciunt ypocr ⁱte quod non* faciendum. quia dicit * est
non indueris tib ⁱ et cetera. vnde in exodi .xxx.i. talem com -
positionem non facietis in usus uestros. Sed de-
35bem^us offerre corpora nostra hostiam uiuam sanctam
deo placentem ad romanos. et in ysaia. confundant^ur qui gloriant^ur
in sculptilib^us .idest. in gloria mundi que non est uera gloria sed ym-
ago glorie. de ßabbato quare fiunt ordines in sabbato
Sabbato uero ordinant^ur qui ordinandi sunt· quia il-
40la dies spiritui sancto est consecrata. hoc enim preceptum
est. Memento ut diem sabbati sanctifices spiritui sancto atr ⁱ -
buit^ur. sicut duo antetecedentia precepta patr ⁱ et fi-
lio. et ideo quia recipiunt dona spirituc sancti in ordinib^us
tali die ordinant^ur. Solus uero episcopuc in die domini-
45ca consecrat^ur. ad ostendendum quod ipse est uicari^us
apostolorum qui in die dominica .scilicet. in die pentecostes
uⁱ rtutem spirituc sancti ex alto susceperunt. / Notandum
autem quod antiphona quarta feria tercie septimane
representat ecclesia tempus quando uenit xpistuc in be-
50atam uⁱ rginem. vnde intr ^oit^us illi^us diei est rorate celi
et cetera. exponit^ur sic o uos angeli et predicatores

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 48va

rorate .idest. predicate aduentum domini. Qu ⁱ dicitur ros. vnde
descendit sicut pluuia in uellus et cetera. sequit ^ur et nubes
pluant i^ustum .idest. xpistum qu ⁱ qu ^a si ros descendit in corda
hominum ea mundando sitim mundi extinguendo et fru-
5ctum faciendo. Aperiat^ur terra beate uⁱ rginis quod factum est
per assensum cum dixit. ecce ancilla domini. omnia autem que
dicuntur de pr ⁱmo aduentu sunt pauca. tamen ibi sunt de
secundo aduentu. .iiii^ta. dominica aduent^us.
JN qu ^arta dominica est jntr ^oit^us Memento nostri domine et cetera.
10 et dicitur illa dominica uacans. et ostendit quod omnis sanctus ua-
cat ex qu ^o iohannes qu ^o inter natos mulierum non surrexit
maior iohanne· non est dign^us soluere corrigiam calcia-
menti sicut dicitur in evangeli ^o istius dominice. / et propter hoc dominus pap^a non
facit stationem ad aliquem sanctum. pr ⁱmum autem responsorium est ca -
15 nite tuba et est sumptum de Joele. antiqu ⁱt^us cane-
* tubis bant iudei ^tubis* ad inuitandum homines ad nuptias et festi-
uitates et etiam ad mouenda castra. vⁿ de etiam precepit
dominus prelatis ut canant tubis inuitando ad nup-
cias noui regis quarum dies instat .scilicet. dies na-
20talis in qua xpistuc desponsauit sibi humanam na-
t^uram secundum quod dicitur in psalm ^o. et ipse tamqu ^a m spons^us procedens
de thalamo suo. canite igⁱ tur quia prope sunt nupci-
e. Jn .vii. etiam annis ante annum iubileum canebant
tubis. ann^us iubile^us est tempus gratie. tube sunt illi qu ⁱ
25predicant tempus hui^us. predicant enim remissionem de-
biti libertatem fut^uram et restitutionem heredi-
tatis eterne per xpistum. propter quod tempus gratie et glorie dicitur
ann^us iubile^us. pro hui^us precipit deum canere tubis ad os-
tendendum etiam desiderium antiqu ^orum patrum et can-
30tant^ur .vii. antiphone que dicuntur .vii. o. pr ⁱma
est o sapientiam . propter .vii. dona spirituc sancti que. xpistuc ueniens
largit^us est mundo. et sunt omnes secundi toni. quia
quelibet loquit ^ur de utr ^oque aduentu. et iterum propter geminam
naturam xpisti. vnde gemine gigas substantie . Jn
35qu ⁱb^usdam uero ecclesíìs addunt^ur due. / Jn honore be-
ati thome cui^us festum tunc accidit. pr ⁱma / in
honore beate uⁱ rginis secunda. / due autem addunt^ur ut per -
ficiat^ur nouenari^us ad sign ⁱficandum quod per .vii. dona
spirituc sancti perueniem^us ad .ix. ordines angelorum.
40 / Bibit^ur autem in qu ⁱb^usdam ecclesíìs quia p^ost desiderium uenit
refectio. alia que secunt^ur in missa et matuti-
nis patent ex predictis. de uigilia natalis domini .
Sequit ^ur de officio uigilie natiuitatis domini quod ta-
le est duab^us de causis. / pr ⁱma est quia ecclesia in-
45uitat filios suos ut parati sint ad suscipiendum
dominum. vnde in noct^urnali officio sic dicit. Sanctifica -
mini filij israel .idest. uiri spirituales qu ⁱ uidetis deum.
per fidem .idest. parati estote ut intersitis ad nuptia^s.
fecit enim dominus in natiuitate sua prandium ma-
50ximum omnib^us hominib^us. sicut legit ^ur in marco. et ester legit^ur
.idest. quod assuer^us qui beatitudo interpretat ^ur .idest. xpistuc fecit m-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 48vb

agnas nupcias in desponsatione hester .idest. ecclesie
hee sunt. vnde qu ⁱlibet homo potest comedere quia fili^us dei factus est
homo. ut homo fieret fili^us dei. tale conuiuium ante non
fuit auditum. de tali conuiuio non gustant qu ⁱ non
5 habent uestem nuptialem. vⁿ de in Ma ^t heo. Qu ^omod ^o huc intr ^a -
sti et cetera. hanc uestem non habent qu ⁱ sunt in peccato mortali.
immo uestem diaboli. / S ecunda causa quia ecclesi ^a monet fi-
lios suos et cetera. quia si de manna moyses predixit in
die precedenti quando domin ^us debebat mittere manna ues-
10pere scietis quia dominus eduxerit uos de terra egipti. et
mane uidebitis gloriam ei^us. si sic inqu ^a m de manna
corporali predictum est· multo forti^us de manna spirituali.
debet predici. xpistuc est manna uerum panis qu ⁱ de ce-
lo descendit sicut ros in rosam non corrumpendo sed to-
15tum mundum innouando. vⁿ de et in officio misse dicitur. ho-
die scietis quia ueniet dominus. Jtem notandum quod manna
habebat saporem simile cum melle. maxime
duo habuit in se humanitatem et diuinitatem.
humanitas per similam. diuinitas per mel intelligitur.
20vnde in secundo Responsorio in die ipsi^us natiuitatis dicitur
hodie nobis et cetera. et p^ost hodie per totum mundum melliflui
facti sunt celi .idest. tot^us mundus mellificat^us est uel du-
lcorat^us. et mane uidebitis gloriam eius . hec
ultima pars de exodo sumpta est. sed pr ⁱma pars
25non est sumpta de aliqu ^o libro. / notandum est quod tres
fecit dies xpistuc sibi. / diem natiuitatis. / scilicet. quando
apparuit pastorib^us uigilantib^us supr ^a gregem suum
hui^usm^o di enim prelatis apparet dominus qui uigilant
supr ^a gregem suum de hoc die ecclesiastes. orit^ur
30sol in natiuitate et occidit in morte. / Secundus
dies est resurrectionis quando p^ost resurrexio-
nem apparuit discipulis suis. / terci^us dies eternita-
tatis. in qu ^a m diem duxit suos in die ascensio-
nis. de his trib^us dicit dominus in evangeli ^o. Abraham ex-
35ultauit ut uideret diem meum uidit et ga-
uisus est. et mane uidebitis .idest. in aduen -
tu gratie uel mane ad litteram quia in illa die
citi^us illabit^ur cordib^us hominum qu ^a m in alijs sicut credi-
m^us. Aliter enim non bene celebrat homo diem nati-
40uitatis· nis ⁱ xpistuc nascat^ur in corde ei^us. et propter hoc
dicitur in evangeli ^o Ma ^t thei .i. cum esset desponsata mater ihesu et cetera.
Jn qu ^o dicitur ipse enim saluum faciet populum suum a
peccatis eorum. Mod ^o habent^ur due rationes quare monet
ecclesia estote parati sanctificamini ut intre-
45tis ad nuptias. quia non erit in cena qu ⁱ eiciet^ur a
nuptíìs. ideo precipit ut homo se sanctificet. in die
Sequit ^ur de officio natalis domini. omnia autem que dicuntur in
illa die de exultatione festiuitatis sunt
et patent omnia preter tercium .Responsorium. quod est descendit
50 de celis xpistuc .idest. de sinu patr ⁱs ut appareret
uisibilis. vⁿ de illud egressus est a patre ab

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 49ra

occulto et intimo patr ⁱs. Sequit ^ur intr ^oiuit per aurem uⁱ rgi -
nis .idest. per fidem que est ex auditu. romanorum .xⁱ. Quando enim au-
diuit nuntium celestem dicentem Aue Mari ^a· cogitaui ^t
5que esset ista salutatio. et quesiuit modum credens quod
sic esset. vnde cum angelus dixit spirituc sanctus et cetera spiritui sancto
acqu ⁱeuit. vⁿ de in canticis . pessulum hostij mei aperui di-
lecto. hostium est desiderium. pessulum uero discretio
quasi diceret per discretionem aperui dilecto meo desiderium
10meum cum audito hoc dixit ecce ancilla domini. Non sicut
eua que fregit pessulum quando uoluit esse sicut deus. jt ^a
dixi. at ipse iam declinauerat .idest. iam se humilia-
uerat factus homo in regionem nostram .idest. in mundum
secundum qu ^osdam et exiuit per auream portam de mundo .idest. per carita ^tem
15quia per crucem. Maiorem enim caritatem nemo habet
et cetera. Sed secundum hoc uersus non competit. tamqu ^a m sponsus et
cetera. idem responsorium cantat^ur in cⁱ rcumcisione quib^usdam mu-
tatis in qu ^o dicitur Jntroiuit in uterum uirginis et exiuit
per portam clausam . vnde sic erit intelligendum .idest.
20in regionem nostram per portam auream uⁱ rginis que
tota fuit aurea propter caritatem. vnde ezechiel. clau-
sa erit pr ⁱncipi .idest. ad honorem pr ⁱncipis. Sequit ^ur lux
et decus . quia facit germinare mundum et fecundare
et fructum facere. omnia alia patent. Jn noct^urnali officio tr ⁱa euangelia legunt^ur et p^ostea
generatio xpisti. tr ⁱa legunt^ur euangelia et tres misse
cantant^ur. ut habeat ecclesi ^a quod intendit. Jntendit enim
ostendere utramque naturam in xpisto et propter hoc legunt^ur
lectiones in qu ⁱb^us augustin^us et alij sancti inducunt infi-
30nitas**** auctoritates ad hoc ab eis qui fuerunt
ante legem sub lege et post legem ut in ore duorum
uel tr ⁱum testium stet omne uerbum. Evangeliu ^m uero in quo
expr ⁱmit^ur eius generatio. legit^ur propter hoc ut osten-
dat^ur ipsum esse de generatione eorum patrum qu ⁱb^us facta est pro -
35missio sicut de dauid et abraham. de dauid in psalm ^o. de fruc-
tu uentr ⁱs tui ponam et cetera. et prim ^o paralipomenon . cum dormi-
eris cum fratrib^us tuis suscitabo semen tuum p^ost te. A-
brahe uero genesis .xv. Jn semine tuo benedicet^ur
omnes gentes. et ideo dicit in pr ⁱncipio filiij dauid filij a-
40braham. quia illis specialiter facta est promissio et sic os-
tendit^ur quod ipse erat messias promissus in lege
et prophetis. descendit autem usque ad ioseph et idem est ac
si usque ad beatam uⁱ rginem processisset. tr ⁱb^us enim non promis-
cebat^ur tr ⁱbui et genealogie non solent distingui
45nis ⁱ per mares. / p^ostea cantat^ur te deum laudam^us in
gratiarum actionem omnium antecedentium. de tr ⁱb^us missis.
Jn die autem ista cantant^ur tres misse ad ostendendum
quod natiuitas xpisti saluauit patres ante legem sub-
lege p^ost legem. / pr ⁱma cantat^ur de nocte ad osten-
50dendum quod illi qu ⁱ fuerunt ante legem non fuerunt illumina-
ti aliqu ^a lege. et alia de causa quia .scilicet. dominus de nocte
nat^us est sicut dicit lucaß. vnde sapientie .xviii. dum

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 49rb

medium silentium tenerent omnia et cetera. hoc ad litteram exponit ^ur
de natiuitate xpisti. / Secunda missa cantat^ur diluculo
ad ostendendum quod sancti patr ^es .scilicet. sub lege aliqu ^a ntu-
lam cognitionem habuerunt de deo etsi non tantam qu ^a ntam
5nos habem^us. / et ideo incipit a promissione que facta est
in ueteri lege. lux fulgebit et cetera. / et notandum quod ista
missa que cantat^ur ante laudes matutinales. ^et la-
udes matutinales terminant^ur una oratione. ad
ostendendum quod illud totum officium idem indicat na-
10tiuitatem .scilicet. eternam et temporalem. vⁿ de prima missa incipit
dominus dixit ad me filius. meus. et cetera. hoc tantum de genera-
tione eterna intelligitur. Qu ^od uero sequit ^ur ego hodie ge -
nui te de utr ^aque· versus de temporali. Quare fremu -
erunt gentes et cetera. quasi. diceret. pro nichilo. cum xpistuc deus et homo
15sit. Responsorium. de eterna in quo dicit dominus pater. ego tecum
pr ⁱncipium . vⁿ de et idem quod ostendit ^ur in die uⁱ rtutis tue .idest.
in die resurrectio ^nis. seu in splendorib^us sanctorum omnium . et dicit
splendorib^us pluraliter propter diuersos effectus ex utero .idest.
ex intima bonitate mea. ante luciferum genui
20 te .idest. ante omnes creat^uras ab eterno. epistola uero et evangeliu ^m
de temporali vⁿ de in epistola dicitur. ex semine dauid secundum carnem.
Jn evangeli ^o exiit edictum a cesare augusto et cetera. Ante
epistolam uero prophetia legit^ur ut basis sit sub colump-
na ut certi^us sit testimonium quod deus homo sit et in hoc uerum
25 est quod ali^us est qu ⁱ seminat et ali^us qui metit. / Semi-
nauerunt antiqu ⁱ patres. et apostoli intr ^oierunt in labores
eorum. / et ideo dicitur in simbolo quod passus est et sepult^us et
resurrexit tercia die secundum script^uras .idest. eo mod ^o et or-
dine et eo tempore quo predictum est in scr ⁱpt^uris ita dicit
30 Radulphus super leuiticum. hoc idem ostendit^ur per duo che-
rubim ipsa respitientia se mutuo respici-
unt tum in propiciatorium .idest. xpistum quia duo testamen -
ta in se concordantia xpistum adnunciant. / Secunda
non repetit^ur quia cum res habet ^ur cessat promissio. / tercia
35uero repetit^ur quia ueritas stat. / tamen secunda dicitur in uigi-
lia epiphanie propter aliqu ^a m causam. propter manifesta-
tionem stelle. vnde non intelligitur lux fulgebit
de luce natiuitatis tunc· sed de luce stelle ma-
gorum. / tercia uero dicitur de clara die quia uelum templi
40scissum est Ma ^t teus. et prouerbia. aperta sunt pr ^ata et apparu-
erunt herbe uirentes. epistola uero et evangeliu ^m locunt^ur de eterna
generatione. vnde in epistola dicit fili^us meus es tu. et de
temporali habet ^ur ibi. Multipharie et cetera. Jn evangeli ^o uero de eter -
na Jn pr ⁱncipio creat^urarum erat uerbum cetera patent.
45 Post natiuitatem domini sequit ^ur de beato stephano de festo de festo sancti stephani
beati stephani. et uidet ^ur quod hoc non deberet esse ut in illa die
celebraret^ur festum de morte ipsi^us. quia non tunc
mortu^us est. sed in festo illo quod sit de immutatione inuentione
corporis sui. / Ad hoc dicitur a qu ⁱb^usdam quod est propter dignita-
50tem. digni^us enim est illud festum quod est de morte
qu ^a m aliud. et ideo p^ost natiuitatem domini positum est festum

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 49va

competenter et facta est hoc mod ^o continuatio. / Secunda causa est quod post
natiuitatem xpisti dignissima natiuitas est mors
martirum. et maxime prothomartiris. Qu ⁱa sicut ca-
nit^ur in festiuitate ei^us mortem quam saluator dig-
5nat^us est pro omnib^us pati ille pr ⁱm^us reddidit saluato-
ri et ideo legit^ur illa die. heri xristu ^c nat^us est in terris ut ho-
die stephanus nasceret^ur in celis. quia mors martirum
natiuitas est eorum. / et ideo ordinant^ur in ecclesi ^a tres
sollempnitates martirum p^ost natiuitatem domini. cum
10enim omnium sanctorum mors natiuitas sit eorum et m-
ors martirum dignissima sit mors poti ^us debu-
erunt sequ ⁱ tunc festiuitates martirum qu ^a m aliorum et prim ^o
pr ⁱmi. / tres uero quia tr ⁱplex est martirium / vnum
uoluntate. et opere quod est dignissimum in genere. hoc
15autem dicim^us quia aliqu ^a cⁱ rcumstantia posset facere quod
aliqu ⁱs confessor dignior esset aliquo martire et ideo
festum beati stephani continuat^ur natiuitati dei. / Secundum
martirium est uoluntate et non opere qu ^ale fuit
martirium beati Johannis euangeliste sicut patet in illa
20antiphona. Jn feruentis olei dolio missus et cetera
quia iohannes apostolus diuina se protegente gratia illesus
exiuit ut sicut non senserat carnis estum quia
uⁱ rgo fuit mente et corpore sic ne ^c estum olei feruen -
tis. / tercium martirium est opere et non uoluntate
25qu ^ale fuit martirium innocentium quod sicut tercium lo-
cum obtinet in dignitate ita tercium locum obtinet
questio in festis martirum. Q uerit ^ur autem de festo innocenti-
um qu ^are celebrat^ur ante festum stelle cum mor-
tui fuerint p^ost apparitionem stelle quando .scilicet. uidit
30herodes quod illusus esset a magis. / Jtem querit ^ur quare canti-
ca leticie subticent^ur. tercio querit ^ur quare ecclesia sol-
lempnizat pro morte istorum puerorum. videt^ur enim
quod eadem ratione. quod si qu ⁱs tirann^us occideret hodie
tot pueros quod ecclesi ^a deberet sollempnizare pro
35 solutio eis. quod falsum est. / pr ⁱma questio soluit^ur per hoc quod reuera
herodes auditis rumorib^us de xpisto nato t^ur -
bat^us est timens amittere regnum et cogitauit
quod faceret interficere omnes pueros ut xpistuc non eua-
deret. sed impedit^us fuit. mandauit enim ei aug^ust^us
40cesar quod ad eum ueniret aristobolo et alexan -
dro filijs ipsi^us herodis responsur^us coram eo. quod
quia non est ausus mutare· iuit et anno re-
uoluto quarta die p^ost natale domini p^ostqu ^a m reuers^us
est fecit omnes pueros interfici. a bimatu et
45infra occidit. / Ad aliud dicitur a magistris quod
cantica leticie non dicuntur quia mortui sunt
ante passionem dei et ideo descenderunt ad infe-
ros. sed hac ratione subticerent^ur in festo sancti iohannis
50babtiste. fuit enim apud inferos sicut dicit Gregori ^us super illum
locum. tu es qu ⁱ uent^urus es an alium expe ^ctam^us
vnde dicendum est quod hoc sit quia tunc legit^urur propheti

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 49vb

a de innocentib^us a ieremia. vox in rama au-
dita est que ad litteram de beniamitis qu ⁱ interfecti sunt pro u-
xore leuite quam oppresserant. Rachel fuit m -
ater beniamin per rachel que interpretat ^ur ouis uel uidens
5intelligitur ecclesi ^a que plorat filios triplices. / Mar-
tires prim ^o. quia considerat eos sibi sublatos et non
uult consolari in presenti· sed omnem consolationem
tr ^ansfert in futurum quia non sunt presentes. / Secundos fi-
lios luget ecclesi ^a qu ⁱ fere ad partum ueniunt in
10quib^us aborsum patit^ur. / tercij uero sunt qu ⁱ iam rena-
ti erant in baptismo. sed propter penam retr ^ocedunt propter illos
luget ecclesi ^a quia non sunt .idest. quia dampnati sunt et ideo
quia luget ecclesi ^a subticent^ur cantica leticie. A-
lia ratio est quia cantica leticie propr ⁱe p^ost uictoriam
15debent cantari. vⁿ de ezechieli dictum est dispone do-
mui tue quia p^ost uictoriam habitam non cecinit can -
tica leticie. sed innocentes non habuerunt uictori-
am. non est enim uictoria ub ⁱ non est pugna. Media
ratio melior est. / Jn octauis cantant^ur. quia octaue
20festiuitatum celebrant^ur in memoriam generalis
resurrectionis. sign ⁱficant enim octaua resurrectio ^nem
Sed adhuc obicit ^ur equ ⁱpollens est ei quod dicitur alleluia. laus tib ⁱ questio
xpiste uel laudate inuisibilem. / Ad hoc dicendum solutio
quod preter sign ⁱficationem qu ^a m habet ex componentib^us. hec dictio
25alleluia signific^at angelicam leticiam. vnde tobie penultimo. in
plateis ei^us cantabitur alleluia. / Ad tercium dicim^us quod
festum innocentium celebrat^ur licet non habuerint uo-
luntatem patiendi martirium propter istas tres causas
/ quia .scilicet. in eis xpistuc querebat^ur et occidebat^ur. / secunda causa est
30quia xpistuc celabat^ur in eis a diabolo et herodi. / tercia
tercia quia nuntium domini non loquendo sed moriendo con -
fessi sunt Moriendo inqu ^a m pro xpisto siue pro fide xpisti
erant autem innocentes quia circumcisi quod erat
35tunc remedium contr ^a peccatum originale. licet non
ita sufficiens sicut nunc baptismus. dominica infra octabas.
D ominica uero que intercidit infra octabas natiuita ^tis domin ⁱ
cantat^ur de natiuitate domini. vnde intr ^oit^us misse
talis est. dum medium silentium . est enim tr ⁱplex si-
40lentium ignorantie / desperationis / et glorie. / silen-
tium ignorantie fuit ante legem quia ignorabant
peccata sua et ideo non clamabant ad dominum. vnde
ad romanos .xii. mors regnauit ab adam usque ad
moysen. p^ostqu ^a m autem lex data est que est cognitio peccati
45multo tempore seruauerunt legem. / ad ultimum uero
desperauerunt quando .scilicet. omnes declinauerunt simul in -
utiles facti sunt. tunc fuit silentium desperationiß
/ P^ostqu ^a m autem uenit xpistuc· ruptum est silentium et cla-
mauerunt homines laudes dei. Sed ueniet silenti-
50um glorie quando impletum erit totum nostrum desiderium.
Jn silentio desperationis uenit domin ^us ut ei atr ⁱ -
bueret^ur salus humani generis qu ⁱ est uer^us

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 50ra

medic^us. et hoc est dum medium silentium. sequit ^ur et nox .idest. di-
abolus in suo cursu medium .idest. commune iter perageret. omnes
enim communiter ad inferos descendebant. omnipotens ser-
mo tu^us domine .idest. fili^us tu^us domine pater qu ⁱ dicitur sermo pa-
5tr ⁱs quia per eum pater not^us est. a regalib^us sedib^us uenit querere
et facere reges qui sederent in illis sedib^us. vⁿ de in psalmo. Quonia ^m
ecce reges terre congregati sunt. uel ad litteram dum omnia
tenerent medium silentium .idest. commune silentium de
nocte quando omnia silent et nox in suo cursu medium
10 iter perageret ad litteram quia media nocte nat^us est dominus
et concordat epistola que est cum uenit erg^o plenitudo temporiß
et Responsorium. spetiosus forma pre filijs hominum quia immu-
nis ab omni peccato et omnib^us uⁱ rtutib^us plen^us. quia sicut habet ^ur ad
colossenses .iii. Jn ipso habitat omnis plenitudo diuinitati^s
15corporaliter .idest. ad modum trine dimentionis .idest. communi
mod ^o sicut in omnib^us est .scilicet. / essentialiter / presentialiter / et poten -
tialiter. Secundum gratiam est in sanctis et secundum unionem in xpisto
et ideo diffusa est gratia in labíìs suis . gratia quia numqu ^a m sic lo-
cut^us est homo. diffusa inqu ^a m quia in ore ei^us fuit lex clemen -
20tie. vt cum dixit mulieri. Nemo te condempnaui ^t
mulier ne ^c ego te condempnabo uade et ampli^us noli pe ^c -
care. / et cum dixit Diligite inimicos uestros. evangeliu ^m semper
ad natiuitatem pertinet quantum ad pr ⁱncipium licet
ad aliud pertineat. erant enim pater putatiu^us .scilicet.
25 et mater mirantes super his que dicebant^ur de eo a pa -
storib^us .scilicet. ut per omnia testimonia credam^us .scilicet. pastorum
symeonis et anne quia scit deus quod tardi sum^us ad
credendum et ideo addidit de morte quia nat^us est ut mo-
reret^ur vⁿ de ysaias dixit ix. puer nat^us est nobis et cetera.
30subdit cui ^us imperium super humerum ei^us. vⁿ de sequit ^ur in evangeli ^o prop-
hecia symeonis puer iste posit^us est in ruinam
infidelium et in resurrectionem fidelium et in signum
.idest. in significationem. quasi. dicat. si in uiridi hec fiunt in
arido qu ⁱd fiet. uel in ostensionem quia per paupertatem et
35humilitatem intr ^at^ur in paradisum. / vel in signum .idest. in sign-
aculum vⁿ de Johannis .i. quem signauit pater et misit in mundum
ut eo signarem^ur. et aggei ultimo. ecce posui
te in signaculum quia elegi te et canticis. pone
me ut signaculum .idest. sicut sigillum. posit^us est erg^o
40xpistuc in signum / tr ⁱplicem in sign ⁱficationem / in ostensio-
nem. / in signaculum quia signum tr ⁱpliciter accipit^ur. de cⁱ rcumcisione domini
questio P ost sequit ^ur festum cⁱ rcumcisionis. Sed uidet^ur quod de
circumcisione domini non debeat fieri festum. cum di-
cat apostoluß. cⁱ rcumcisio nichi ^l prodest. et iterum dicit apostol ^us. Si
45cⁱ rcumcidimini xpistuc nichil nobis proderit. et iterum
quia ecclesia non facit festum de passione domin ⁱ
que incipit in circumcisione quando pr ⁱmo fudit
sangu ⁱnem suum. erg^o tunc non esset faciendum fe-
stum. sed poci^us lamentum sicut in passione. Ad hoc dicitur
50quod festum non fit de circucisione. sed de octabis

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 50rb

natiuitatis domini. / et legit^ur evangeliu ^m qu ^a si hystoria illi^us diei.
Sed nichi ^l impedit nos dicere quod fiat festum de cⁱ rcumcisione
quia sign ⁱ ficat cⁱ rcumcisionem .scilicet. omnium que fiet in octaua re-
surrectione et a culpa et a pena. / et est causa merito-
5ria illi^us et propter istud gaudium sollempnizat ecclesia.
Qu ^od obicit^ur de passione soluit^ur hoc mod ^o. dicim^us ßolutio
enim quod alia de causa dimittit ecclesia festum facere in
die qua dominus passus est propter passionem .scilicet. quia tunc domin ^us
posuit peccata nostra in statera. vnde Job. vtinam appen -
10derent^ur peccata mea qu ⁱb^us iram merui et calamitas quam
patior in statera. oportuit enim filium dei pati pro
peccatis nostris ad hoc ut nos redimeret et ideo luget
ecclesia magnitudinem peccatorum suorum considerans propter
quod sol est erubescens. qu ⁱ propter peccata hominum obteneb-
15rat^us et propter hoc non sollempnizat ecclesia illa die.
omnia preter evangelium de natiuitate sunt. / sed notandum quod
non fiunt octaue de cⁱ rcumcisione quia ipsa cⁱ rcumcisio
est octaua natiuitatis. et quia in octaua die fie-
bat cⁱ rcumcisio et idem sign ⁱficat cⁱ rcumcisio octaua die
20facta· quod sign ⁱficat festum octauarum. / Jn octaua enim
die cultello petr ⁱno .idest. petr ^a que est xpistuc cⁱ rcumcidem^ur
petr ^a .idest. a xrist ^o sicut dictum est a pena et a culpa. / Fiunt autem
octaue alia de causa .scilicet. causa deuotionis / ut patr ^oni^s
ecclesiarum Reuerentie / sicut in magnis festis. Jnsti-
25tutionis siue sign ⁱficationis ut in festo dedicati-
onis. uel martirum. / Jn festo dedicationis in signum
quod dedicabit^ur ecclesi ^a .idest. extr ^ema et plenissima de-
dicatione dedicabitur. tunc enim xpisto copulabit^ur.
dedicari enim copulari est. / Jn festo uero martirum
30quia ipsi per hoc quod passi sunt ostenderunt quod erat uita
immortalis. ex eo quod hanc pro nichilo habebant.
/ Sed queritur quare in hac die fit festum stultorum cum ita sit questio
quod in festo beati stephani sit festum leuitarum et in fe-
sto beati johannis presbiterorum. et in festo innocentium puerorum. Ad ßolutio
35quod est solutio quod ante aduentum domini celebrabant
festa que uocabant parentalia et in illa die precipu-
e spem ponebant credentes quod si in illa die bene ei^s
accideret· quod similiter in toto anno. hoc festum uoluit re-
mouere ecclesia quia contr ^a fidem est. et quia extirpare omnino
40non poterat festum illud permittit et celebrat
illud festum celeberrimum ut aliud dimittat^ur.
et ideo in matutinali officio legunt^ur lectiones
que deortant^ur ab hui^usm^o di quia sunt contr ^a fidem. etsi ista
die ab ecclesi ^a quedam fiant preter fidem. nulla tamen est contr ^a
45fidem. et ideo ludos qu ⁱ sunt contr ^a fidem permutauit in lu-
dos qui non sunt contr ^a fidem. et hoc fecit permitten -
do. Similiter fecit dominus iudeis uolens eos ab ydo-
latria reuocare precipiens ut sibi sacr ⁱficarent
animalia que ante ydolis sacr ⁱficabant. de epiphania.
50 Sequit ^ur festum epiphanie quod dicitur communiter apparitio et est
idem cum festo natiuitatis. nichil enim nasci

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 50va

profuit nis ⁱ appareret. / de tr ⁱplici autem apparitione sollempnizat
ecclesi ^a et ideo tr ⁱpliciter nominat^ur epiphania .scilicet. theophania bethphania
epiphania dicitur qu ^antum ad illam apparitionem que facta est per ste-
llam magis. qui dicuntur magi a magnitudine scientie
5per astr ^onomiam enim cognouerunt quod stella illa non
erat ex constitutis a pr ⁱncipio. sed illa de qu ^a balaam
magister su^us prophetauit numeri xxiiii. oriet^ur stella
ex iacob et consurget uⁱ rga de israel et ideo moti sunt
ut ductu illi^us stelle uenirent in bethleem
10ut adorarent regem natum quem eis prophetauit ba-
laam. vnde epiphania dicitur ab epi quod est supr ^a et pha-
nos quod est apparitio quia de sursum fuit illa ap-
paritio de celo. obtulerunt autem domino tr ⁱa munera
die .xiii. a natiuitate aurum th^us et mirram
15 et per aurum confessi sunt ei^us regnum. aurum enim solet
dari regib^us in tr ⁱbutum. per th^us sacerdocium. ipse enim
fuit rex et sacerdos secundum ordinem melchise-
dech. per mirram confessi sunt ipsum esse uerum hominem
mortalem. Allegorice· per hec tres partes philo-
20sophie sign ⁱficam^us natur ^alem moralem rationalem qu ^as
debem^us offerre deo. per mirram moralem que uerme^ß
abigit carnis mundicia medicina. per aurum caritas per
thus humilitas. hec sunt per que deo et angelis fim^us similes
que deus uult sibi offerri a nobis in bethleem que
25interpretat ^ur dom^us panis .idest. in ecclesi ^a ub ⁱ est panis angelorum
questio alibi non. Solet autem queri qu ^omod ^o tam cito uenerunt. et
dicit ysidor^us quod ante natiuitatem stella apparuit
ut possent ibi esse in tempore oportuno. Jeronim ^us uero dicit
quod uenerunt in dromedaríìs qu ⁱ uelocissime cur-
30runt. vⁿ de dicunt^ur a dromos quod est curs^us et ares quod est
uⁱ rt^us. / Secunda apparitio fuit in baptismo eadem die
annis multis reuolutis .xiii. die .xxx. anni. vⁿ de
lucas et ipse ihesuc erat incipiens qu ^a si annorum .xxx^ta.
et ideo dicitur theophania a theos quod est deuß et phanos
35quod est apparitio. quia ibi tota trinitas apparuit
pater in uoce. fili^us in carne. spirituc in columba. et dixit
pater. ipsum audite. quasi dicat. ego sum testis· quod hⁱ c est ille
qui promissus est in lege deuteronomii .xviii. ubi dicit
moyses. prophetam de gente tua et de fratrib^us tuis su-
40scitabit tib ⁱ ipsum audies tamqu ^a m me. et cetera. et post.
Qu ⁱ autem uerba ei^us que loquet^ur in nomine meo audire no-
luerit· ego ultor existam. / Tercia apparitio fuit
eadem die anno reuoluto quando manifestauit se esse
deum per mutationem aque in uinum. hoc fuit pr ⁱmum mi-
45raculum apertum quod fecit deus. uel pr ⁱmum quod fecit in
cana galilee. et ideo dicitur bethphania a beth quod
est dom^us et phanos quod est apparitio. quia ista apparitio
facta fuit in domo in nuptíìs. de hiß tr ⁱb^us appari-
tionib^us· est sollempnitas in die ista. de manifesta-
50tione in nuptíìs fit tamen mentio in illa antiphona
occ^urrunt magi in fine et ex aqu ^a facto uino letant^ur

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 50vb

conuiue alleluia. de baptismo in tr ⁱb^us pr ⁱmis Responsoríìs. primu ^m est ho-
die in iordane et cetera. omnia alia sunt de apparitione
que facta fuit magis. / Qu ⁱa enim non posset ecclesia perfecte
de tr ⁱb^us sollempnizare in una die. de illa plene ex-
5sequit ^ur. et de alíìs aliqu ⁱd admiscet ut notet quod tres
fuerunt in illa die apparitiones. ne ^c dicitur in illa die
inuitatorium propter tres causas / pr ⁱma est quia ecclesi ^a ostendit
quod ecclesi ^a de gentib^us in primicijs suis uenit ad dominum
non uocata per predicationem aliqu ^am. sed sola stella
10duce ut sic incutiat^ur erubescentia eis qu ⁱ non cre-
dunt et qui tarde credunt cum multos habeant predica-
tores. / Secunda causa est ne uideam^ur imitari herodem
in inuitatione fraudulenta cum dixit magis.
Jte et interrogate diligenter et cetera. ideo supersedet ecclesi ^a
15hodie ab inuitatorio sicut in die parasceues ab
aue et a pacis osculo ne uideam^ur imitari iudam
qu ⁱ osculo tradidit dicens aue rabi. / Tercia causa est quia
ipsa eos nos inuitat .scilicet. stella per qu ^a m sign ⁱficat^ur fides
que ducit nos ad domum et que illuminat nos in nocte hui ^us
20seculi. et licet non dicat^ur inuitatorium tamen psalm^us dicitur
inuitatori^us. venite exultem^us domino . et dicitur in tercio
noct^urno. et vii. loco ad ostendendum quod in tercio tempori^ß
gratie .scilicet. sufficienter inuitata est ecclesi ^a. de gentib^us. nulluß
potes ^t se excusare quia in omnem terram exiuit son^us. et quia
25tercio tempore gratie data est uniformis gratia in pleni-
tudine. legunt^ur autem lectiones de ysaia. quia loquit ^ur -
qu ⁱt^ur de natiuitate domini de qua siue de cui ^us appa-
ritione est festum istud. / p^ost lectiones et Responso-
30ria cantat^ur genealogia xpisti de luca in festo
hoc. et in natiuitate domini tantum dicitur genealogia.
quia sicut dictum est hoc festum de natiuitate est
et ib ⁱ habet^ur de natiuitate domini. / notandum quod matheus
enumerat generationem illam incipiens ab abra-
35ham descendendo usque ad ioseph uirum marie
de qu ^a nat^us est et cetera. ostendens per hoc quod a summo ce-
lo fuit egressio ei^us. similiter ysaie .xi. dona spirituc sancti
ultimo ponens timorem dicens. et requ ⁱescet
super eum spirituc sapientie et cetera. et ad ultimum dicit repleuit
40eum spirituc timoris domini. / sed lucas ascendendo quia
p^ost baptismum eam enumerat. ne ^c sistit etiam in abraham
sed usque in adam. et demum procedit per gradus sic qu ⁱ
fuit eli qu ⁱ fuit et cetera. ostendens quod a baptismo iter est
ad deum. quia per qu ^osdam gr ^ad^us uⁱ rtutum qu ⁱ significant^ur
45per patres gradatim ordinatos et tangit filios
secundum legem non secundum nat^uram sic qu ⁱ fuit nathan. qu ⁱ
fuit dauid. fili^us adoptiu^us. / omnia Responsoria sunt de
apparitione que facta est magis officium misse de
eodem est. vⁿ de intr ^oit^us talis est. ecce aduenit . et hoc
50dicit ecclesi ^a qu ^a si alludens oblationib^us regum per h^oc aduerbi-
um demonstrandi ecce ostendens manife-
stam apparitionem filij dei

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 51ra

qu ^a si ad oculum· per stellam. epistola de eodem est et sumit^ur de
ysaie .lxii. evangeliu ^m de eodem. Quoniam autem in illa die non potuit
ecclesi ^a agere de tr ⁱb^us apparitionib^us sicut dictum est· in octabis
agit de apparitione facta in baptismo et maxime in an-
5tiphonis de laudib^us que ostendunt effectum baptismi in
nobis. omnes enim septimi toni sunt ad ostendendum
quod in baptismo septiformis gratia spirituc sancti dat^ur. de dominiciß diebus.
Ab epiphania usque ad .lxx^am. sunt .v. dominice uel .vi.
ad plus. uel tres ad min^us. / et in omnib^us intendit
10ecclesi ^a ostendere apparitionem domini. / verumtamen non sunt nis ⁱ tr ^es
que habeant propr ⁱum officium et gr ^aduale. / Jn pr ⁱma dominica
monet nos ecclesi ^a in intr ^oitu ut offeram^us domino aurum quia
rex regum est et similiter in duab^us sequentib^us. pr ⁱme dominice
intr ^oitus talis est. Jn excelso trono uidi sedere
15 uirum quem adorat multitudo angelorum. et est sumpt^us
de illo loco ysaie. vidi dominum sedentem super solium
excelsum et eleuatum et plena erant omnia maies-
tate eius. Qu ^od dicit hic tronum .scilicet. in intr ^oitu· dicit
ibi solium quod idem est. quod dicitur hⁱ c multitudo angelorum
20idem est ei quod dicitur in ysaia. angeli canebant et cetera. / tron^us
excelsus est ecclesi ^a in qua deus sedet que monet nos ut
adorem^us xpistum sicut regem. epistola uero monet nos ut
offeram^us ei mirram ad romanos. obsecr ^o uos per misericoriam
dei ut exhibeatis corpora uestra hostiam uiuentem et cetera.
25et per hoc ostendit^ur mirra que intelligitur in carnis mor-
tificatione. Evangeliu ^m uero est ex apparitione domini. cum
esset ihesuc annorum .xii. et cetera . Mater ei^us inueni^t eum in tem -
plo disputantem cum sapientib^us et docentem et ma-
xime quando ille qu ⁱ legebat tradidit ei librum
30 et aperuit ipse qu ⁱ est leo de tr ⁱbu iuda qu ⁱ aperit et ne-
mo claudit apocalipsi. et ostendens se omnia scire uer -
tit ad illum locum in ysaia. Spirituc domini super me et cetera. quia ad
euangelizandum pauperib^us misit me. ut mederer con -
tr ⁱtis corde et dixit eis. hodie impleta est prophetia in
35aurib^us uestris. ii. dominica p^ost theophaniam.
Jn dominica secunda est intr ^oit^us. omnis terra . et ad idem est quod
ali^us. et in officio illo totum plenum est hac uoce. .idest.
iubilate propter innouationem nostram. quia nou^us r
rex noua lex ecce noua facio omnia. Et illa
40dominica legit ^ur evangeliu ^m de nuptíìs in qu ⁱb^us dominus muta-
uit aqu ^a m in uinum. tunc fecit noua miracula. Sed
epistola non uidet^ur conuenire que talis est habentes dona-
tiones et cetera. ad romanos. Sed bene conuenit misterio euan -
gelij quod tales nuptie facte sunt in cana galilee
45cana zelus interpretat ^ur. galilea tr ^ansmigr ^atio. quod
igⁱ tur nup _ tie facte sunt in cana galilee
sign ⁱficat quod in corde habente zelum .idest. amorem


50

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 51rb

ardentem tr ^ansmigrandi / de uicíìs ad uⁱ rtutes.
/ de mundo ad patrem. / de terra ad celum· fiunt nup-
cie ei^us et xpistuc et dominus est ibi cum matre sua. hoc enim est
de pr ⁱmis leticijs in corde ub ⁱ sunt nuptie quod deus nat^us
5 est de uⁱ rgine. ibi mutat^ur aqua in uinum .idest. insipidi-
tas operum in leticiam spiritualem ad quam monet epistola
et ostendit ea que comedam^us in illis nuptíìs et bene
apponit .xx. fercula siue prophetiam secundum rationem fi-
dei siue qu ⁱ docet in doctrina et cetera. iii. dominica p^ost epiphaniam.
10 Tercia dominica monet nos ecclesi ^a adorare· no-
uum regem cum angelis in intr ^oitu dicens. Adorate
dominum et cetera. et nos cum ipsis quia dicit angelus iohanni apocalipsi.
conseruus tu^us sum et fratrum tuorum. Sequit ^ur in syon
.idest. in ecclesia. Evangeliu ^m uero est de sanatione leprosi ub ⁱ dicitur
15 domine si uis potes me mundare . ecce fides.
vnde dixit ei uolo mundare . Sed epistola non uidet^ur
concordare. que est nolite esse prudentes apud uo^s
met ipsos ad romanos. et tamen bene competit mistico in-
tellectui. / Sanatio enim leprosi signific^at quod deus uult
20sanare nos a lepra uolatili que est heretica pr ^a -
uitas que mod ^o euolat per totum mundum. et ab omni alia
lepra et ab omni peccato per stellam .idest. per fidem natiuita-
tis et apparitionis. huic concordat epistola. et pri-
mam lepram remouet cum dicit. Nolite esse pr ^u -
25 dentes apud uosmet ipsos et cetera. hoc solum est causa here-
sis quia homo propr ⁱo sensui uult inniti in intelligen -
tia librorum sacre script^ure. / Aliam lepram remo-
uet cum dicit nulli malum pro malo reddentes. sed si
esurierit inimic^us tuus ciba illum. iiii. dominica
30 Quarta autem dominica non habet propr ⁱum intr ^oitum quia non semper sunt
sunt ibi .iiii. septimane. / Sed evangeliu ^m propr ⁱum. Ascen -
dente ihesu in nauicula. et habet^ur ibi qu ^omod ^o dominus mi-
tigauit et sedauit tempestatem maris. et dixit discip ^ulis
suis. cur timetis modice fidei .quasi dicat. fides modi-
35ca causa est timoris et tempestatis cordis. qu ⁱ enim habet carita ^tem
nichi ^l timet. et hanc habet qu ⁱ ueram fidem habet· ideo de carita ^te est epistola
nemini qu ⁱcqu ^a m debeatis nis ⁱ ut inuicem diligatis . et
evangeliu ^m signat quod si xpistuc dormit in nobis· tempestas
orit^ur. Qu ⁱ enim habet fidem habet deum / Augustin ^us fides in te
40 est xpistuc in te. dormit igⁱ tur xpistuc in nobis quando nos non uti-
m^ur fide nostra. et tunc orit^ur tempestas temptationum
in cordib^us. Redit autem tr ^anqu ⁱllitas· si excitat^ur fides.
que excitat^ur per caritatem. et ideo legit^ur illa epistola ub ⁱ dicit^ur.
Non occides et cetera. diliges proximum et cetera. fides enim et cari ^tas se-
45renitatem faciunt in mente hominis. hijs tr ⁱb^us sentencíìs horum
tr ⁱum euangeliorum ultimorum renouat^ur homo omnib^us modiß
/ pr ⁱmo enim mundat^ur sicut leprosus. / secundo sedat^ur tempes-
tas temptationum in eo / tercio fiunt nupcie in corde
ipsi^us. sed pr ⁱmo ponit^ur hoc evangeliu ^m de nuptijs quia digni-
50or est ille status. et sunt ibi tres stat^us in omnib^us secundum
argumentum manifestationis xpisti.

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 51va

Quinta dominica euangelium sumit^ur de Ma ^t heo. Pater ce-
li et cetera. Jn quo ostendit^ur quib^us se deus manife-
stat .scilicet. paruulis et mansuetis. vⁿ de dicit et reuelaß -
ti ea paruulis. et cetera. et p^ost venite ad me omnes qui
5 laboratis et honerati estis . et bene conuenit epistola
ad colossenses. Jnduite uos mansuetudinem et pi -
* / .idest. induite uos noua ueste etatem * ut cum nouo rege noui sitis. Noua
enim dominus fecit omnia. vi^a. dominica p^ost theophaniam.
Sexta dominica quia rarissime contingit non
10 habet aliqu ⁱd proprⁱum nis ⁱ orationes tantummod ^o. sed mu-
tuat^ur a duabus precedentib^us. de noct^urnali officio
De noct^urnali officio precedentium dominicarum in
quo intendit similiter ecclesi ^a de apparitione
domini ut stella oriat^ur in nobis que ducat nos in
15bethle^em superiorem. / Sed quia omnia que dicunt^ur in
tempore illo ad gaudium pertinent cantat ecclesi ^a ad
uesperas jn sabbatis peccata mea infixa sunt in me
et antequ ^a m uulnera generent in me .idest. alia peccata
peccatum enim quod per penitenciam non diluit^ur mox suo
20pondere ad aliud tr ^ahit. et eadem de causa in pr ⁱmo
Responsor ^io matutinarum dicitur. Domine ne in furore
tuo arguas et cetera. et ostendit ecclesi ^a filíìs suis
penas ignis p^urgatoríì et inferni. quia come-
dendus est agnus paschalis cum lactucis agr ^esti-
25b^us. et ut molam^ur inter duas molas spem .scilicet. et
timorem. quia uero ecclesi ^a intendit nobis narrare
fidem filij dei ut dictum est. / hoc autem meli^us fit per
epistolas pauli et per psalmos· ideo legunt^ur epistole
pauli quia ipse pre ceteris de fide locut^us est per quam
30qu ^a si per stellam xpistuc cognoscit^ur. et sunper omnia Respon -
soria de dauid. non de bello ei^us sed de psalmis in
quib^us instruim^ur quia fides sine operib^us mortua est
Post predictas festiuitates sequit ^ur de festo p^urificationiß
festum purificationis. quod est sicut deus uenit
35in templum qu ⁱ aduent^us significat aduentum
eius in ecclesiam et in mentem cui^uslibet fidelis anime
que est templum spirituale. hunc aduentum spiritua-
lem sign ⁱficat dominus per malachie .iii. ecce ego
mitto angelum meum qu ⁱ properabit uiam ante fa -
40 ciem tuam et cetera. dicitur uero festum purificationis
quia beata uⁱ rgo licet purificatione non indige-
ret quia nullo mod ^o inmunda fuit tamen uoluit facere
quod faciebant alie mulieres secundum legem in
purificatione sua causam humilitatis et libera-
45litatis gerens eis morem. dictum est enim in
leuitici .xii. Mulier si suscepto semine
peperit masculum inmunda erit .vii. diebus
iuxta separationis menstrua. die uero oc-
tauo cⁱ rcumcidet^ur infans. Jpsa uero .xxx.
50iii. dieb^us manebit. in sangu ⁱne p^urificationis
sue. per hoc patet quod beata uⁱ rgo non tenebatur

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 51vb

quia non suscepit semen. vnde non ex uirili semi-
ne sed mistico spiramine et cetera uerbum dei factum caro. sed quando
uenit plenitudo temporis misit deus filium suum na-
tum ex muliere factum sub lege ut eos qu ⁱ sub lege
5erant redimeret. et iterum non ueni legem soluere
sed adimplere. / Qu ^od uidebat^ur debere mater ei^us reddidit
ideo dicitur in evangeli ^o ut facerent secundum consuetudinem le -
gis pro eo par t^urturum et cetera. sicut lex uidebat^ur exigere
Sequit^ur etiam festum illu ^d precedentia festa· ratione
10misteríì. secundum etiam rationem misteríì uoluit deus in tem -
plo presentari. nascit^ur enim per fidem in homine. et se-
quit^ur cⁱ rcumcisio quia quando fides est in homine. vⁿ de in actibus
xv. fide p^urificans corda eorum. qu ⁱ uero habet ueram
fidem· relinqu ⁱt omnia mala opera. et tunc ap-
15paret ei deus. et tunc sequit ^ur festum apparitionis
in corde hominis p^ost natiuitatem et cⁱ rcumcisionem
quando non uidet homo deum indiget p^urificatione .xl.
dierum .idest. perfecta penitencia que per .xl. dies significa-
t^ur ut xpistuc quiete et pacifice maneat in nobis
20 etsi enim in nobis ante sit· non tamen ibi est tamqu ^a m in tem -
plo suo. vnde facienda est penitencia ut in nobis ma-
neat sicut in templo suo et tunc fit ib ⁱ oblatio.
offerunt^ur enim ibi par turturum .idest. mundicia men -
tis et corporis quod non potes ^t fi ^eri nis ⁱ in iugi luctu. sicut t^urt^ur
25gemit pro cantu et duos pullos columbarum .idest.
geminam simplicitatem. tres autem predicte oblatio-
nes comparant^ur trib^us oblationib^us isti factis· a iudeis.
pr ⁱma in qua offert^ur aurum competit exodo.  ibi
/ p^ost exitum de egiptum filij israel obtulerunt aurum
30ad faciendum tabernaculum. hoc facit homo quando uidet
deum. p^ostea uero p^urificat^us per penitenciam offert hostias
mundas. ut dictum est quod pertinet ad leuiticum. Jn nu-
meris uero habet^ur de uitula rufa que propr ⁱe xpisti
sign ⁱficat passionem quam possunt tantum offerre
35illi quorum conuersatio in celis est qu ⁱ perfecte possunt
imitari deum patiendo martirium. p^ostqu ^a m perfecte
crucifixerunt carnem suam cum uicijs et concupis-
centíìs. Jsti enim sunt qui perfectam deo simpli-
citatem offerunt non querentes nis ⁱ tantum deum. Secundum
40misterium· in templum uenit in hac die ut no-
tet^ur aduent^us eius in mentem cui^uslibet fidelis.
siue in ecclesiam. parat^us est enim intr ^are. vnde in intr ^oi-
tu dicitur. Suscepim^us deus misericordiam tuam . empha-
sis est .idest. xpistum in medio templi tui . quia xpistuc est
45lignum uite. in medio paradisi. paratus equ ^aliter
omnib^us subuenire et dona sua    largi-
ri. Sequit ^ur secundum nomen tuum ita      et laus
tua in fines terre. quia sicut creasti omnia et recre -
asti· ita laudand^us es per totum mundum. et ut
50

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 52ra

ueniat in mentem nostram ortat^ur ecclesi ^a filios suos ut
occurrant ei. vⁿ de dici ^t in pr ⁱncipio matutinalis of-
ficij in inuitatorio ecce uenit ad templum sanctum
suum dominator dominus gaude et letare syon occur -
5 rens deo tuo· per fidem et bona opera. et propter hoc fes-
tum istud dicit^ur ypapanti domini quod est obuiatio
quia si uolum^us quod iste ueniat in mentem accipi-
am^us ei^us similitudinem. / et hoc idem dicit pr ⁱmum Responsori-
um. Adorna talamum tuum syon .idest. uⁱ rtutib^us
10purifica te et accipe uⁱ rtutes et sic ueniet
in te. / omnia alia Responsoria sunt uel de oblatione uel de
prophetia sancti symeonis preter ultimum in quo est difficul-
questio tas. Gaude Maria uirgo . Solet autem queri cum adhu ^c
pullulent infinite hereses qu ^omod ^o beata uⁱ rgo omnes inter -
15 solutio emit. / Ad quod dicim^us quod hoc fecit quantum in se fuit
quia ipsa ostendit illum uisibilem qui inuisibilis erat.
pr ⁱmum enim non poterat inueniri. / Qu ⁱdam enim ipsum
querebant in delicijs carnis. / qu ⁱdam in diuicíìs. / qu ⁱdam
in libr ⁱs philosophorum et non erat ib ⁱ. vnde eum ibi non
20poterant inuenire. quia eum non uidebant. vⁿ de in
canticis . Quesiui et non inueni illum. Mod ^o uero non potes ^t al ⁱ quis
errare in uia si uelit. vnde manifeste habet ^ur in
ysaia. hec erit nobis uia directa ut etiam stult^us non
erret per eam. et que erit illa uia· ecce dabo in
25syon salutem. et in ierusalem gloriam meam. hoc idem
habet^ur in epistola de malachie .iii. ecce ego mit -
to angelum meum .idest. nuntium iohannem baptistam
qu ⁱ fuit precursor domini. vⁿ de dici ^t in Johanne. ego sum uox
clamantis in deserto. p^ost uocem sequit ^ur uerbi intellect^us
30.scilicet. sermonis et lucifer p^ost quem ortus est uer^us sol.
vnde Job. Numquid produces luciferum in tempore suo
et statim ueniet ad templum sanctum suum do -
minator quem uos queritis per intellectum. et angelus
testamenti quem uos uultis per affectum. vidit
35ipsum symeon qui audierat in Responsis non
uisurum se mortem nis ⁱ pr ^ius uideret xpistum deum.
statim uero cum uidit dixit. Nunc dimittis
seruum tuum domine et cetera. Sequit ^ur lumen ad reuela -
tionem gentium que illuminate sunt per fidem.
40 et gloriam plebis tue israel. qui eum uidet
gloriat^ur. ipse est lumen cecis. vnde populus gentium
qui ambulabat in tenebr ⁱs uidit lucem magnam
et gloriam plebis tue israel .idest. uidentium te uere
per fidem. Jsti enim sunt israel. hec est diffinitio ipsi^us
45xpisti. quia difinitiue notificauit eum syme-
on dicens lumen ad reuelationem et cetera. et
accepit eum in ulnas suas. debem^us enim eum
portare non tantum corde sed etiam brachíìs. vⁿ de
in canticis . pone me super cor tuum pone
50me ut signaculum super brachium tuum. et .i.
corinthiorum .vi. empti estis precio magno glorifi-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 52rb

cate et portate deum in corpore uestro. / et debem^us
portare non tantum deitatem uel humanitatem
sed utrumque quod significat^ur per candelam quam
ferim^us in processione que sit ad ostendendum quod
5debem^us eum ferre. sicut symeon. / per ceram enim
humanitas. per lumen deitas intelligitur. / Benedicunt^ur
autem ut digne ferant omnes. / Sunt enim multi
habentes int^us tenebras licet extra luceant.
digne fentes sunt qu ⁱ sicut extr ^a lucent per lumen
10quod ipsi ferunt in manibus· ita lucent interi^us per
ueram fidem. / Jn hoc etiam festiuitas et gaudium m-
agnum. lxx^a.
Sequit ^ur de tempore deuiationis siue tempus penitencie p^ost tempuß
renouationis. / visa enim uia que ducit in beth-
15leem superiorem per stellam .idest. fidem· penitet homo
quod deuiauit ab illa. visa etiam pulcr ⁱtudine et
mundicia confundit^ur homo de t^urpitudine sua et
immundicia. ut habet ^ur Genesis .xxiiii. dicitur quod rebecca
uiso ysaac descendit de camelo .idest. anima fi-
20delis uisa pulcr ⁱtudine filij dei qu ⁱ est risus noster
descendit de gibositate peccati .xxxi. Jeremie p^ostqu ^a m os-
tendisti ^te mich ⁱ fem^ur .idest. tui noticiam dicit glosa . per -
cussi fem^ur meum in signum dolentis et plangen -
tis errorem pr ⁱstinum. Job Auditu auris a-
25udiui te. nunc autem oculus meus uidet te. / viso erg^o re-
ge cui soli offerenda sunt munera· piget no^ß
seruiuisse regi babilonis. ideo p^ost tempus reno-
uationis· sequit ^ur tempus penitencie. et dicitur .lxx. propter .lxx^ta.
annos quib^us filij israel seruierunt regi babilo-
30nis similiter opertet nos seruire· ipsi tota uita
ista uel per culpam et penam. / uel ad min^us per penam
propter quod dolens ecclesia agit penitenciam tamquam po-
sita in captiuitate babilonie .idest. hui ^us mundi / ut
quandoque liberet^ur et perueniat ad ierusalem celestem et
35propter hoc facit .lxx^am. in qua sunt .x. septimane
.scilicet. usque ad sabbatum. p^ost pascha in qu ^o ecclesia ce-
lebrat in albis. / Ad hoc enim agitur penitencia
ut magis et magis albi fiam^us sicut dicit domin ^us in
evangeli ^o Ma ^t hei .iii. penitenciam agite apropinqu ^abit enim
40regnum celorum. Q uanto enim homo magis facit
penitenciam· tanto magis apropinqu ^at ad regnum
celorum. / Et incipit ecclesia legere .v. libros m-
oysi. quia ista utilitas penitencie et iste gradus
penitencie distinguit^ur aperte· in qu ⁱnque· libris
45moysi. / pr ⁱmus enim liber genesis instruit
nos in inicialibus penitencie .idest. in fide .scilicet. et timo-
re que sunt cause penitencie. per hoc enim concipit^ur
penitencia. / Jn fide autem nos instruit sicut in simbo-
lo. sicut enim ibi dicitur uisibilium et inuisibilium. dicitur
50hic jn pr ⁱncipio creauit deus et cetera .scilicet. empireum
celum et in eo que in eo sunt que sunt inuisibilia et

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 52va

terram .idest. omnia ista uisibilia / et sicut expr ⁱmit^ur persona
patr ⁱs et filíì. sic in pr ⁱncipio .idest. in filio creauit deus pater
celum et cetera. et p^ostea expr ⁱmit^ur persona spirituc sancti cum dicitur. et
spirituc domini ferebat^ur super aquas .idest. spirituc sanctuß qu ⁱ regit
5omnia qui fecit et creauit. et ecclesi ^a sub cura ei^us est.
/ Jnstruit etiam nos in fide incarnationis resurrectio ^nis
et glorie .idest. uite eterne. / per abraham enim qu ⁱ credidit
deo et reputatum est ei ad iusticiam. vⁿ de in evangeli ^o Johannis.
Abraham exultauit ut* uideret diem meum·
10uidit et gauisus est diem .scilicet. incarnationis.
et resurrexionis glorie. / et in fide etiam passionis
nos instruit ut credam^us xpistum in qu ^antum homine ^m pa-
ssum fuisse non in qu ^antum deum per ysaac qu ⁱ non fu-
it immolat^us sed aries. / JTEM Jnstruit nos
15ut credam^us xpistum datum esse ex gratia non ex meri-
tis sicut fuit ysaac. / Jnstruit etiam nos in fide
resurre ^ctionis et ascensionis et spirituc sancti missi-
onis per ioseph qui p^ost uenditionem sublim-
atus est in egipto distribuens tr ⁱticum per totam e-
20giptum. sic xpistuc p^ost uenditionem sublimat^us
in mundo distribuit per predicatores suos tr ⁱticum
uerbi dei per totum mundum. cui^us causa fuit resur-
rectio ascensio spirituc sancti missio. / Jncutit etiam ti-
morem per adam ne nos per uicium gule siue per ino-
25bedienciam eitiam^ur de paradiso spirituali sicut ille
de paradiso terrestr ⁱ. / Jn qu ^o paradiso spirituali ponit^ur
hom ^o in baptismo et in penitencia. et per caym nos inst -
ruit ut caueam^us ab homicidio. et per ciuita-
tes penit^us destructas ut caueam^us ab of-
30ficio sodomorum. et ab omni uicio propter diluuium et
iterum uicio gule per esau qui propter esum lenti-
cule rufe reprobatus est. / Apparet igⁱ tur quare legit ^ur
in pr ⁱncipio .lxx^e. liber iste. de ordine uero aliorum
librorum suo loco dicem^us. Responsoria de eodem sunt.
35Officium uero misse est circumdederunt me et cetera. vb ⁱ
confitet^ur se ecclesia esse in penis et laboribus inflic-
tis propter peccatum. qui sunt fames sitis frig^us calor
lassitudo egr ⁱtudo et mors in pr ⁱma persona. pr ^a -
ua conscientia et amaritudo fetor et tenebre
40qu ^ales sunt dolores inferni. / JTEM confitet^ur se esse in
pena et culpa qu ^oad qu ^osdam ut mereat^ur absolu-
tionem. / Sed ne iste luct^us generet accidiam siue
tr ⁱsticiam que mortem operat^ur. ponit consolationem. Nollet
enim ecclesi ^a ullo mod ^o quod filij sui tedium uel accidiam
45haberent. hoc enim esset bibere fecem de calice
domini. ideo dicit Jn uersu diligam te . ut sic possit
dicere fuerunt mich ⁱ lacr ⁱme mee panes die ac
nocte. / Sed quia homo libenter non suscipit hon^us
penitentie nisi uideat premium· ideo osten-
50dit premium in epistola que sumit^ur de pr ⁱma ad corinthios .ix.
Nescitis quod híì qui in stadio currunt et cetera. bra-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 52vb

uium est premium currentium per quod significat^ur beatitudo eterna
que est premium currentium per quod significat^ur in paradisum. quod
ostendit^ur ut libenti^us agant homines penitenciam et et iam
ut magis fleant vⁿ de ezechiel .xl.iii. Fili hominis
5ostende domui israel templum celeste .scilicet. et
confundant^ur ab iniqu ⁱtatib^us suis. et in psalm ^o. Super flumi -
na babilonis illic sedim^us et fleuimus. donec. recordaremur. tui. sion.
et sicut in cursu exteriori remouent^ur que impediunt
cursum· sic dicit apostol ^us se facere cum dicit. castigo cor -
10 p^us meum . quasi dicat. leuigo me .idest. leuem facio me.
ad hoc ut possim currere. sic facit ecclesia ma-
cerat carnem suam. ut meli^us possit currere
ad brauium uite eterne remotis omnib^us uici-
is. et bene Respondet epistole Responsorium Adiutor in
15 oportunitatib^us . sic enim bene iuuat nos deuß
in tr ⁱbulatione que oportuna et utilis est homini
quando facit recordari gaudiorum eternorum. non
sequit ^ur alleluia quia tunc subticet ecclesi ^a omnia cantica le-
ticie .scilicet. alleluia gloria in excelsis. te deum lau-
20dam^us. sicut dixerunt filij israel existentes in
babilone. Qu ^omod ^o cantabim^us canticum domini
in terra aliena. / ideo omne canticum leticie subtice-
t^ur. et quia dicit ecclesiastic ^us. Musica in luctu inoportuna
narratio. / Sum^us enim omnes in babilone. / Qu ⁱdam
25in medio ut qui pe ^ccant in spiritum sanctum. uel alijs
peccatis magnis. / Alij recedunt de medio ba-
bilonis / ita ut quidam sint in terris* babiloniß * uel terminis
ut qui iam proponunt penitere. p^ost responsorium sequit ^ur trac-
tus .scilicet. de profundis et cetera. ad notandum quod in ge-
30mitib^us et suspiríìs tr ^ahit ecclesia uitam suam
.scilicet. de profundis peccati uel pene. sed iterum ad consola-
tionem interponunt^ur uerba misericordie cum dicit quia
apud te propiciatio est. sed quia nullo mod ^o uult ecclesi ^a
quod filij sui recedant in accidiam· ideo p^ost tractum
35sequit ^ur in evangeli ^o de denario diurno .idest. de bea-
titudine eterna quam ostendit filijs suis ut
hylariter faciant penitenciam. Simile est regnum celorum
et cetera. qu ⁱ exiuit pr ⁱmo mane . homo est uinea
dei ^et ecclesi ^a quam quilibet debet colere pro posse suo
40in alíìs per predicationem et exemplum. / Jn se per bo-
nam operationem. et si bene coluerit habebit uitam
eternam. que dicitur denarius. / Jn denario enim
est ymago et superscr ⁱptio. et nos habebimus
ymaginem dei apertam et superscr ⁱptionem quia eri-
45m^us díì et dicem^ur filij dei. Jn psalmo. ego dixi díì
estis et cetera. Sequit ^ur offertorium bonum est confiteri domino
Jn quo monem^ur laudare deum in tribu-
latione quod facere possum^us uiso denario
diurno ad quem uidendum petit ecclesia illu-
50minari. et p^ost sequit ^ur communio. Jlluminare et cetera.
Post .lxx^am. sequit ^ur .lx^a. et sicut ecclesi ^a .lx.

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 53ra

celebrat .lxx^am. in misterio ut quemadmodum per fletum
exierunt et liberati sunt filíì israel p^ost .lxx^ta. annos de
captiuitate ^uel ^seruitute babilonica· sic ipsa de seruitu-
te diaboli cui oportet mod ^o seruire ad min^us per pe-
5 nam nitenciam factam in septenario hui ^us uite· sic
in misterio celebrat .lx^am. que protendit^ur ab ista do-
minica qua cantat^ur exurge usque ad quartam
feriam p^ost pascha. Jn qua cantat^ur venite be -
ne dicti .lx^ma. autem ex senario et denario con -
10stat sicut dominus p^ost opera .vi. dierum benedixit die se-
ptime sic p^ost perfectionem operum decalogi perue-
niem^us ad benedictionem eternam et dicet^ur nobis
illud. venite benedicte patr ⁱs mei . et ideo in .lx^a.
legit^ur evangeliu ^m de semine uerbi dei ut homines semi-
15nent opera misericordie ad habendum illam beatitudinem
benedictionem. et quia in plurib^us suffocat^ur semen
clamat alta uoce Jn introitu. exurge quare ob -
dormis et cetera .idest. uideris obdormire. et continuat^ur
antecedenti dominice. quia in precedenti dominica osten -
20dit ecclesi ^a miserias et dolores suos cum dixit cⁱ rcum -
dederunt me gemit^us mortis. qu ^a si erg^o nimis
afflicta angustijs prorumpit in clamorem pe-
tens liberari Jn sequenti dominica cum dicit. Exurge
quare obdormis domine / Jn tercia uero dominica osten -
25dit per qu ⁱd uelit liberari .scilicet. per deum. vⁿ de in intr ^oitu dici ^t
esto mich ⁱ in deum protectorem . et quia dominus prope est
omnib^us inuocantibus eum· sequit ^ur de liberatione Jn
sequenti dominica. vnde dicitur in intr ^oitu Jnuocauit
me et ego exaudiam eum . Jmpossibile enim est
30quod ille qui aperit per confessionem peccata sua que sunt
dolores mortis ducentes ad infernum et dolet
dolore satisfactorio et petit liberari tantum a
domino· qu ⁱn liberet^ur. Dicit autem ter exurge propter tr ⁱpli-
ces filios. / pr ⁱmo enim clamat pro filijs qui
35temptant^ur per aduersa. sed non subcumbunt ut pau-
lus propter qu ^oß dicit pr ⁱmo. exurge et quare obdormi -
re uideris non exaudiendo uel liberando et
hoc facit dominus ut probent^ur et examinent^ur in igne
tribulationis. puriores enim exierunt tres
40pueri de fornace regis babilonis qu ^a m intr ^aue-
runt. vnde non dominus dormit sicut habet ^ur Jeremie .ii. vⁱ rgam
uigilantem ego uideo. et dicit statim dominus. quia ui-
gilabo super gregem meum super filios meos et
in psalm ^o. ecce non dormitabit neque dormiet et cetera.
45qu ^antum ad iustos dicit p^ostea obliuisceris tribu-
lationis nostre quia singula singuliß debent
reddi. / Secundi filíì sunt qui in pugna cadunt
et propter istos dicit ecclesia exurge et ne repel-
las in finem quare faciem tuam et cetera. quasi dicat osten -
50de faciem tuam et reuertent^ur ad te. / Tercij
filij sunt qui per blanda temptant^ur nec sub-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 53rb

cumbunt et propter istos dicit. exurge domine adiuua
nos. et propter omnes uero sequit ^ur et libera nos propter nomen
tuum et allegat in uersu quod debeat facere. deus
aurib^us nostris et cetera .quasi dicat. tu semper liberasti
5antiqu ^os patres multo forti^us debes nos libera-
re qu ⁱ sum^us filíì minores. quia uero ecclesi ^a petit
liberari de tribulationibus suis· ideo enumerat
epistola tr ⁱbulationes beati pauli de .ij. ad corinthios
.xi. libenter suffertis insipientes cum sitis ipsi
10 sapientes . et p^ost in laborib^us plurimis et cetera que ib ⁱ
sunt. Jn fine uero dicit. libenter igⁱtur gloriabor in in -
firmitatib^us et cetera. cum enim infirmor tunc po-
tens sum. Sciebat enim apostolus quod per tr ⁱbulationes
purgat^ur homo et corona augmentat^ur et fit deo
15similis. ostendit etiam per hoc quod dicit libenter gloria-
bor et cetera. quod tr ⁱbulationes et aduersa toleranda sunt
non tantum fortiter sed etiam dulciter. hoc facit fortitudo
spiritus. ideo illa die fit*** statio ad beatum
paulum. et dicitur oratio de eo. p^ostmodum in Responsorio
20inprecat^ur ecclesia pro aduersaríìs non optando sed
consentiendo diuine iusticie. Sciant gen -
tes .idest. gentiliter uiuentes. uel geniti tales. quia
non baptizati sunt quoniam nomen tib ⁱ deu s. sciant per
experientiam flagellorum. vnde uersus. deus meus pone
25 illos et cetera. qu ⁱ enim torquent^ur adqu ⁱrendo ista temporalia
uoluunt^ur ab eadem in idem. non est finis in desiderio.
vnde in psalmo. Jn circuitu impíì ambulant. vnde ad
molam mundi ligant^ur cum sampsone. Jn trac-
tu sequit ^ur utilitas tribulationum. Commouis -
30 ti terram per tr ⁱbulationes. ad quid· dicit^ur ut
fugiant a facie arch^us. quia enim sancti tot pati-
unt^ur· signum est quod debemus fugere a facie
arcus .idest. ab ira uindicte dei. evangelium est de semi
ne ratione predicta. / Sunt autem tria genera homi-
35num in qu ⁱb^us non fructificat uerbum dei. / Qu ⁱdam im-
pediuntur per diabolum vnde dicit semen cecidit
secus uiam .idest. corda conculcata pedib^us dia-
boli. Jn quib^us diabol ^us it et redit. tota die. Job
xviii calcet super eum*. et eodem .xx. uadent et ue- * qu ^a si rex interit^us
40nient super eum horribiles. Jta enim sunt inten -
ti temporalib^us quod diaboluß eos conculcat et uilificat
et dicit. Jncuruare ad temporalia ut tr ^ansea-
m^us. jsti propter nimiam inmundiciam non possunt
concipere bonum propositum. sicut ne ^c mulier que pa-
45titur menstrua. Jeremie .ii. omnes qui querunt eam
non deficient semper in menstruis inuenient
eam. / Alij uero impediunt^ur per aduersa propter carenti-
am mansuetudinis et paruitatem bone terre.
tales enim non habent radicem mansuetudiniß.
50sed quod bonum quod concipiunt statim deserunt. Jsti
capiunt uerbum quando audiunt sed orto sole ma-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 53va

tutino .idest. tr ⁱbulatione exsiccat^ur semen in eis. quia multum
est ibi de duricia et parum de bona terra sicut est in lo-
co petr ^oso. vⁿ de pro eis dicitur. Semen cecidit supr ^a petram
sed exaruit quia non habuit humorem . Alij per diuici-
5as mundi impediunt^ur. per spinas enim intelliguntur diuicie
plene puctionib^us que cum ang^ustia et magnis la-
borib^us acqu ⁱrunt^ur. cum timore et sollicitudine pos-
sident^ur. cum dolore ammittunt^ur. vⁿ de ex puluere fiunt
cinifes exodi. viii .idest. musce minutissime. que
10pungunt homine ^m. in facie et terebrant et excecant quia ex
diuicíìs que habende sunt sicut puluis· nascunt^ur punc-
tiones et dilacerationes in anima. / Jn pr ⁱmis erg^o
suffocat^ur semen .idest. uerbum dei per diaboli concul-
cationem. / Jn secundiß per aduersitatem. / Jn tercijs per di-
15uiciarum punctionem. omneß alij boni sunt. Jn tercíìs
per diuiciarum punctionem . et semen quod cadit in eos
sicut in bonam terram ub ⁱ est satis de terra .idest. mansuetu-
dine et humilitate et facit fructum .xxx^imum. qu ^o ad con -
iugatos .lx^imum. quo ad uiduas. centesimum quo
20ad predicatores propter hoc legit^ur evangeliu ^m ut homo senari-
um bone operationis quod petit in offertorio dicens
perfice gressus meos et cetera. ad habendam benedic-
tionem eternam quam affirmat se habere in comm-
unione Jntr ^oibo et cetera. .l^a.
25 Sequit ^ur de qu ⁱnqu ^agesima. sicut autem in misterio ecclesi ^a
lxx^am. celebrat et .lx^am· ita et qu ⁱnqu ^agesimam in
misterio .scilicet. anni iubilei in quo omnia debita dim-
ittebant^ur* possessiones alienate resti-
tuebant^ur et serui manumittebant^ur sicut
30habet ^ur ex interpretatione. Jubile^us enim remittens uel
inicians interpretat ^ur .idest. penitencia que uere liberat a seruitu-
te diaboli et hereditatem eternam restituit. et ue-
ram libertatem tr ⁱbuit. protendit^ur autem .l^ma. a dominica
qua cantat^ur esto mich ⁱ usque ad diem pasche quia per
35penitenciam xpistuc facit nos resurgere et redire ad propr ⁱa*.
penitencia igⁱ tur ut dictum est uere facit liberum. et dei filium.
quod maxime facit per fidem spem et carita ^tem et timorem dei.
ideo totale istud officium est de fide spe et carita ^te. et ti-
more et incipit a fide. Jnuocat enim ecclesi ^a deum in
40pr ⁱncipio per quod fidem notat. Qu ^omod ^o enim inuoca-
bunt in quem non crediderunt. Rogat erg^o ecclesi ^a et inuocat
deum pro filijs suis. pr ⁱmo pro afflictis sic. esto
mich ⁱ in deum protectorem . p^ostea pro lapsis et lassis.
vnde dicit sic. et in locum refugíì et causam subdit .scilicet.
45per fidem cum dicit. quoniam firmamentum et cetera. tercio pro temp-
tatis in prosperitate dicit et propter nomen tuum dux mich ⁱ
eris. et sequit ^ur uersus de spe. quasi. merito spei dabis
mich ⁱ hoc. quia in te domine speraui . Oratio pro afflictis
preces nostras quesumus domine et cetera. epistola est de caritate. et
50sumit^ur de pr ⁱma ad corinthios .xiii. Si linguis hominum
loquar et cetera. quasi diceret omnes uⁱ rtutes eo mod ^o qu ^o ha-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 53vb

beri possunt sine caritate nichil ualent ad uitam eter -
nam. et ponit ibi .xv. gradus ezechiel. qu ⁱb^us perue-
nit^ur ad templum celeste. / pr ⁱm^us gradus est carita^s .
patiens est benigna est . non emulat^ur. hec sunt .xv.
5gradus uno mod ^o. et .v. alio mod ^o. Sequit ^ur commenda-
tio carita ^tis. caritas numqu ^a m excidit . quoniam autem non potes ^t homo habere
caritatem nis ⁱ fiant mirabilia. Mai^us enim est de imp-
io facere pium· quam creare celum et terram. ideo sequit ^ur Responsorium.
tu es deus qui facis mirabilia. versus. liberasti
10in brachio .idest. in xpisto .idest. per fidem xpisti. Sequit ^ur tractus.
Jubilate qui uidetur esse contr ^a illud quod per trac-
tum signific^at^ur .scilicet. dolores per qu ^os ecclesi ^a tr ^ahit uitam mise-
ram. sed non est contr ^arium tractui exultatio. quando enim
homo liberat^us est in ipsis miserijs exultat. vⁿ de actuum.
15.v. ibant apostoli gaudentes. et illud. Cor quod cog-
nouit amaritudinem anime sue in gaudio ei^us
non miscebit ^ur extr ^ane^us. hoc est gaudium super omne gau-
dium. evangeliu ^m est de fide passionis et resurrectio ^nis. ecce
ascendim^us iherosolimam et cetera. et quia per fidem illu-
20minant^ur ceci· ideo statim sequit ^ur ceci illuminatio qui
ualde sapienter petíìt dicens. Domine ut uideam
quia uisio erit tota merces. offertorium est similiter
de fide. benedict^us es domine et cetera. Communio de ti-
more ne accipiat inferiorem uel superiorem mo-
25lam pro pignore. Manducauerunt et cetera. hoc autem facit
ecclesia ut ad memoriam reducam^us quod dicitur in
psalmo de iudis. Adhuc esce eorum erant in ore ip-
sorum et ira dei ascendit super eos. Qu ⁱ enim comederunt
usque ad nauseam· statim deum ad iracundiam prouo-
30cauerunt. ut incutiatur nobis timor ne per gulam
offendam^us deum sicut iudei. / hoc autem facit ecclesi ^a· quia tunc
solent homines magis intendere gule propter carnis-
pr ⁱuium quod iminet et ideo bene competit illi diei. et nota
quod in psalmo dicit. et occidit pingues eorum et in cantico deuteronomii.
35impingat^us incrassat^us dilatat^us recalcitr ^auit. Ma-
tutinale officium est de diluuio ut ecclesia filijs su-
is incutiat timorem ne peccent. per uriam lux^uriam.
et p^ost in communione ne pe ^ccent per gulam. quia hec duo uicia
maxime dominant^ur in illo tempore. ideo agit de diluuio
40sed ne timor nimis desperare faciat de arcu
dicit. Arcum meum ponam in nubib^us celi in signum
federis. / et exponit^ur hoc allegorice de xpisto. uel de qu ^olibet
sancto secundum modum suum. Arc^us iste qu ^anto magis eleua-
t^ur ad celum tanto magis depr ⁱmit^ur ad terram. Jta
45sanctus homo qu ^anto magis eleuat^us est ad celestia· tanto
plus se humiliat. Juxt ^a illu ^d. qu ^anto maior es humi-
lia te in omnib^us. Jtem arc^us signum est federis similiter xpistuc
vⁿ de in psalmo. Respice in faciem xpisti tui. / et ßancti etiam sunt
signum federis qui possunt iram dei tenere sicut mo-
50yses fecit. sed ysaias dicit Non est domine qui consurgat
et teneat te omnipotentem. et ita sancti. quia si ser-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 54ra

uos dominus ita affligi permittit quid erit de malis·
ecclesiastic ^us. vide arcum .idest. et sanctum et benedic qui fecit illum. x^al.
Post qu ⁱnqu ^agesimam sequit ^ur .xl. qui est numerus spiritualis penitencie
in qua ieiunat ecclesia et penitet de peccatis suis
5per penitenciam enim peruenit ecclesi ^a ad qu ⁱnqu ^agesimam .idest. ad
annum iubileum .idest. ad remissionem peccatorum. ex par -
tibus enim eius aliqu ^a ntis surgit .l^us. numerus qui signific^at
remissionem peccatorum que per penitenciam habet ^ur in .x^al. fac-
tam pr ⁱmo. / Jubileus enim ann^us erat in qu ^o omnia de-
10bita dimittebant^ur. solutio fit per penitenciam que in
xl. perficit^ur. per hanc enim uenim^us ad remissionem
peccatorum. Jncipit autem .xl. a dominica qu ^a cantat^ur Jnuo-
cauit me et protendit^ur usque ad magnum diem io-
uis qui est dies absolutionis. et cene domini. / Scien -
15dum uero quod ex tunc .idest. a dominica qua cantat^ur Jnuocauit usque
ad diem iouis· non sunt nis ⁱ .xxx.iiii. dies ieiunales
et duo p^ostea usque ad pascha. vnde in simul non sunt
usque ad pascha dies ieiunales nis ⁱ .xxxvi. / dieb^us enim
20dominicis non ieiunat ecclesi ^a propter resurrectionem domini
Noti ^o quare biß comedim ^us in die dominica que illa die facta est. Jn qu ^a resurrectione legit ^ur domin ^us
bis comedisse· semel· cum discipulis euntibus in ema-
us· et iterum quando intr ^auit ianuis clausis et obtulerunt
ei partem piscis assi et fauum mellis. propter gaudium erg^o quod
25de resurrectione debet habere ecclesia· non ieiu-
nat dieb^us dominicis· et ideo incipit ieiunare a quar-
in capite ieiu-nij ta feria antecedenti que ideo uocat^ur caput ieiuníì et
tunc eiciunt^ur ab ecclesi ^a publice penitentes. cum can-
delis accensis. et ipse episcopuc dat eis cilicium ad mo-
30rtificationem carnis sue ad sign ⁱficationem eius
quod factum fuit ade· qui propter suum peccatum fuit eiectus
de paradiso gladio igneo permanente ad hostium para-
disi qui per candelas accensas designat^ur et sicut ibi
dominus dedit ade et uxori ei^us tunicas pelliceas que
35facte fuerant de corijs mortuorum animalium in significatio-
nem sue fragilitatis et mortalita^tis sic episcopuc peniten -
tib^us hui^us modi dat cilicia que signant asperitatem et fragilita-
tem humane natur ^e. peracta autem penitencia redeunt ad ecclesi ^am Jn
die qua uocat^ur cena domini. quia per fidem et in fide
40mortis xpisti que tunc incipit peccatores redeunt ad
paradisum spiritualem ad ecclesi ^am .scilicet. quia per penitenciam .x^el. uenit
homo ad absolutionem peccatorum suorum ut possit comedere
Noti ^o de benedictione cinerum cenam domini. / hac eadem die benedicit ^ur cinis per quem expr ⁱmit^ur
humilitas ut sicut in eiectione ade de paradiso male-
45dicta fuit terra in opere suo· sic per humilitatem penitencie terra
nostra .scilicet. liberum arbitrium benedicat^ur per penitenciam. ut spinas
et tr ⁱbulos non germinet. sed dignos fruct^us penitencie faciat
Jnuitant^ur autem omneß generaliter ad penitenciam cum dicitur. venite
et dicitur quare causa quare cum dicitur homines ieiunare debent
50.scilicet. quia dominus expe ^ctat eos ad penitenciam. vⁿ de Jntr ^oit^us talis est Mi -
sereris omnium propter penitenciam . omnes autem orationes generaliter quecumque
dicuntur faciunt ad idem. Jn epistola autem omnes ad hoc inuitant^ur.

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 54rb

generaliter et parui et magni et utr ^iusque sexus. vⁿ de dicit con -
gregate cetum et cetera. Sequit ^ur responsorium quod respondet epistole osten -
dens tr ⁱplicem effectum penitencie. / pr ⁱm^us est quia per penitenciam ha-
bem^us remissionem peccatorum et collationem glorie / et concul-
5cationem inimicorum. vⁿ de sequit ^ur uersus. dedit in obprobr ⁱum con -
culcanteß me . / Sequit ^ur tract^us qu ⁱ signific^at laborem qu ⁱ in penitencia
habet ^ur. Jn evangeli ^o autem agit^ur de mod ^o ieiunandi. cum ieiunas
unge caput tuum et faciem tuam laua. quia omnis peni-
tens debet inungi oleo spirituali quod est iocunditas
10mentis tamqu ^a m alleta et pugil domini. sicut habet ^ur in ecclesias ^te. oleum
de capite tuo non deficiat et faciem tuam laua in -
teriorem hylaritatem exteri^us demonstra. ne uideari^s
hominib^us ieiunans .idest. sic ieiuna· quod non intendas
fauorem humanum sed soli^us dei. et pater tu^us qu ⁱ uidet in
15abscondito reddet tib ⁱ. et hoc est quod sequit^ur. thesauriza-
te uobis thesaurum in celo et cetera. / Jn fine autem misse dicitur
oratio in .x^al. super populum propter sanctitatem temporis. v^ta feria
Sequit ^ur de .v^ta. feria. Jnuitati sunt ut dictum est in pr ⁱma
die ad penitenciam. sed quia penitencia consistit in tr ⁱb^us in oratione
20 et ieiunio et elemosina· ideo in tr ⁱb^us dieb^us sequentib^us agit
de his tr ⁱb^us et pr ⁱmo in .v^ta. feria de oratione. vnde inci-
pit intr ^oit^us. dum clamarem ad dominum . Fit autem oratio
ab aliqu ^o quandoque pro se. / quandoque pro alio. / vt autem ostendat^ur
qu ^antum ualet oratio ab aliqu ^o pro se facta· ideo sequit ^ur. epistola.
25Jn qua proponit ecclesi ^a regem ezechiam in exemplo qu ⁱ
oratione pro se facta impetrauit a domino .xv. annos ui-
te sue superaddi ut habet ^ur ysaie .xxxix. et ut etiam ostendat
ecclesi ^a qu ^antum ualet oratio pro aliqu ^o facta· legit ^ur evangeliu ^m de cen -
t^urione qui rogauit dominum pro puero suo ut sana-
30ret^ur quod etiam impetrauit. vi feria .x^el.
Jn .vi^ta. feria attendit ^ur quale ieiunium placet deo
.scilicet. spirituale non carnale. vnde epistola agit de hoc quod sic
incipit. clama ne cesses quod habet ^ur ysaie .l.viii. et p^ost
ieiunauim^us et non aspexisti et dominus Respondit. nonne
35 hoc est ieiunium quod elegi· torquere in cⁱ rculo caput
quasi dicat. non placet deo mich ⁱ tale ieiunium quod al ⁱ quis se cr ^uciet
tantum sed quod dissoluat fasciculos impietatis .idest. absti-
neat se ab omni peccato. quod fit per caritatem. vⁿ de sequit ^ur
evangeliu ^m agens de carita ^te ub ⁱ dicitur. dictum est antiqu ⁱß non occi -
40 des. ego autem dico uobis non irasceriß. de sabbatum .x^el.
Jn tercio autem die .scilicet. in sabbato agit ecclesi ^a de elemosina et de
sabbato. quia illa tr ⁱa .scilicet. orationem ieiunium elemosinam ue-
nit^ur ad sabbatum mentis. ub ⁱ iam facta penitencia· iusticia
que spe ^ctat ad penitenciam et pax que est qu ⁱes et sabbatism^us
45mentis se osculant^ur .idest. conueniunt et propter hoc apte sequit ^ur
epistola. Si abstuleriß de medio tui cathenam peccatorum
.scilicet. que ibi sequnt^ur· uocaberis ßabbatum delicatum et cetera.
hoc idem dicitur in evangeli ^o . ubi legitur quod discipuliß laborantib^us
in mari per qu ^oß penitentes designant^ur dominus ascendit
50nauiculam cum eis et statim facta est tr ^anqu ⁱllitas. quia
deo presente in corde hominis pacificant^ur omnia et tr ^anqu ⁱllan -
t^ur ibi.

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 54va

Jn sequenti dominica in qua cantat^ur Jnuoca uit me Jncipit
.x^al. et protendit ^ur usque ad diem que dicitur cena domini quia per
.x^aml. bene obseruatam et spiritualiter et per ueram penitenciam uenit
homo ad cenam agni de quo in apocalipsi. Beat^us qu ⁱ uocat^us est
5ad cenam nuptiarum agni. sed quia ut dictum est supr ^a .vi.
sunt dominice non ieiunabiles ideo .iiii^or. dies ante hanc
diem et duos p^ost cenam domini ieiunat ecclesi ^a. et quia iterum
hoc tempus est milicie xrist ⁱane idcⁱ rco diaboluß contr ^a nos
fortius insurgit. propter hoc ne homo desperet qu ^a si conforta-
10tiuum qu ⁱddam canit ecclesia Jn intr ^oitu dicens Jnuo -
cauit me . et cetera Q u ^o audito spe fit fortis homo vⁿ de
dicit apostolus spe fortes. ysaie .xxx. Jn silentio et in
spe erit fortitudo uestra. Jn istis duob^us consistit
tota fortitudo hominis spiritualis. / Jn silentio dum
15a tumultib^us seculi silet nichil de his que sunt ap-
petendo. / Jn spe eterna desiderando. per epistolam que
sic incipit ecce nunc tempus et cetera. Armat ecclesi ^a militeß
suoß .iiii. cardinalib^us uⁱ rtutib^us fortitudine cum
dicit. ecce nunc tempus et cetera. que de fortitudine ibi dicuntur
20quia sequit ^ur. Jn omnib^us exibeam^us nosmet ipsos et cetera. / ar-
mat autem eos temperantia cum dicit Jn ieiunijs multiß
et castitate. / Armat etiam eos pr ^udentia cum dicit. in
scientia .scilicet. in prudentia idem enim est in subie ^cto et longa-
nimitate quia scientia et longanimitate scim^us con -
25uersari in medio nationis pr ^aue et peruerse et boni-
tate et suauitate que est in spiritu sancto. hoc totum pro eodem
sumit^ur. sequit ^ur in caritate non ficta . quia omnia sine
fictione debent fieri. / Armat uero nos i^usticia cum dici ^t
per arma iusticie a dextr ⁱs et a sinistris . ultimum
30quidem ibi ponit^ur .scilicet. tamquam nichil habentes et omnia po-
ssidentes magis uidet^ur pertinere ad contemplatiuam
qu ^a m ad actiuam quia qu ⁱ talis est in omnib^us que uidet· delectat^ur
solum in dilectione dei. talis habet oculoß columbarum
et potes ^t dicere cum psalmista. delectasti me domine in
35fact^ura tua. Qu ⁱ autem talis est pennat^us est et potest ui-
tare laqueos diaboli qui in terra absconditi sunt
Job. abscondita est in terra pedica ei^us. Frustra enjm
iacit^ur rete ante oculos pennatorum prouerbiorum .i. enumerant^ur
autem ab apostolo in hac epistola .xxvii. opera uⁱrtutum qui
40numerus cubicus est et solidus multiplicat^us per radicem
cubicam uel per eundem numerum in se ipsum bis ductum.
quia ter tr ⁱa ter· xxvii. faciunt qui numerus similiter qu ^adrat^us
est. vnde et solidus propter quod dicitur in apocalipsi . ciuitas in quadro po-
sita est. hoc est in soliditate fⁱ rmata. de hac eadem e-
45pistola fere totum officium matitunale sumptum est p^ost epistolam
sequit ^ur .Responsorium angelis suis deus et cetera. ut sic homo
pugnare secure possit. Sequit ^ur tract^us. Jn quo
agit^ur de temptationib^us et propter hoc uere dicitur tract^us
in qu ^o ostendit^ur quod hec a misera uita tr ^ahit^ur
50multis dolorib^us et laborib^us. Qu ⁱ habitat et cetera. quia
posset conqueri de inequ ^alitate isti^us pugne quia tempta-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 54vb

tor potentissim^us est. ut habet ^ur Job .xl. non est potestaß
sub celo et cetera. et sapientissim^us quia multa uidit. et cru-
delissimus. quia crudelis est et non miserebit^ur. Jeremias.
homo autem infirm^usissim^us et ignorans. ideo in ipso trac-
5tu ponit ^ur solutio hui ^us quia hoc permittit deus ut homo *****
timeat inimicum et ad ipsum deum confugiat qu ⁱ liberat
et potest liberare et uult. et sic in se non speret sed in deo qu ⁱ
promittit quod liberabi ^t ipsum si fugiat ad eum. / vult
erg^o deus ut hom ^o habeat timorem de inimico forti et spem
10de promissionib^us fut^urorum et de dilectione dei uehemen -
tissima erga se quod uult eum protegere quemadmodum
gallina pullos suos ex amore uehementi et
est spes de custodia angelorum. homo autem si molat^ur inter
illas duas molas timorem .scilicet. et spem efficit^ur
15panis placens deo et sic uincet omnem temptationem
siue sit leuis et oculta que dicitur timor noct^urn^us. siue
leuis et manifesta que dicitur sagitta uolans in die .
siue sit gr ^auis et occulta que dicitur negocium perambulans
in tenebr ⁱs siue gr ^auis et aperta que dicitur demonium me -
20 ridianum . hec .iiii^or. genera temptationum uincet qu ⁱlibet
sic armat^us ut dictum est. sed in evangeli ^o non sunt nis ⁱ tres
temptationes. duct^us est ihesuc in desertum a spiritu sancto
et cetera. / et conprehendunt^ur quandoque omnes temptationes sub
qu ^aternario ut dictum est quandoque sub ternario ut in hoc
25evangeli ^o. / Q uandoque sub binario ut in psalmo. ub ⁱ dicitur a la -
queo uenantium .idest. ab opere malo et a uerbo aspero
.idest. a peccato oris. temptat^us autem fuit dominus tr ⁱplici temp-
tatione .scilicet. gule cupiditatis et inanis glorie.
/ Gule cum dicit dic ut lapides et cetera. / cupiditatis
30cum dicit· hec omnia tib ⁱ dabo et cetera. / Jnanis glorie quando diabol ^us
uoluit eum de pinnaculo deicere sicut fecerat multoß
alios predicatores. et uicit eum dominus per auctori-
tates sacre scr ⁱpt^ure per dulcedinem uerbi dei quod significa ^tum
est in hoc quod dauid lapidibus sumptis de torrente de-
35iecit goliam et dixit ei. Mitte te deorsum docenß
nos debere armari gladio uerbi dei preter illa arma
quib^us nos armat apostol ^us in epistola ut sic ad pugnam
sufficienter armati simus. ii. dominica **. feria
Postqu ^a m dominus et apostol ^us armauerunt militem suum non
40restat nis ⁱ ut pugnet quia hostes seper parati sunt.
Q u ⁱa uero hon^us pugne non libenter suscipit ^ur nis ⁱ intu-
itu premíì ideo secunda feria est Jntr ^oit^us sicut oculi et cetera. Qu ⁱa
uero per opera misericordie specialiter et maxime fit pugna
ista· ideo de illis est illa feria. et ostendit dominus in
45 epistola que sumpta est de ezechiele que sic incipit ecce
ego adducam oues meas. premium cum dicit et pascam
eas. Q u ⁱ enim pascunt dominum in paupere et dominus
pascit eos. sicut ib ⁱ legit ^ur in montibus israel .idest. in mansi-
onib^us eternis. Jdem habet ^ur per evangeliu ^m. venite benedicti
50 et cetera. esuriui enim et cetera. debem^us autem habere oculum ad
ipsum non tantum sinistrum ut tantum respiciam^us pe-

Paris, BnF, Ms. lat. 14145, fol. 55ra

nas eternas. et propter hoc facim^us. hoc enim esset timor ser -
uilis· sed etiam dextrum ut desiderem^us premia. istum oculum
uult nobis auferre diabol ^us et innitit^ur qu ^antum potest. vⁿ de .i. regum
xi. Rex amonitarum noluit inire fedus cum ia-
5batis nisi erueret eis oculos dextr ^os. similiter uult facere
nobis diabol ^us ut non sim^us apti ad pugnandum sicut mileß
qui non habet oculum dextrum. Jsta feria agit de elemosina. iii. feria.
Tercia uero feria agit de oratione et sumit^ur intr ^oit^us de
psalmo qui est oratio domine refugium et cetera. pugnam^us enim
10orando. epistola uero docet quid debeam^us orare et inu-
itat nos ad orationem de ysaia. Querite dominum dum inue -
niri potes ^t. et cetera. in presenti. derelinqu ^at et cetera. quia mult^us ad ign -
oscendum . non enim cogitationes mee cogitationeß
uestre . que uero ßunt cogitationes ei^us ostendit. Jeremias. ecce ego
15cogito cogitationes pacis et non afflictionis. si enim ex
uero corde rogat^ur quod querit^ur statim pacificat^ur. qntumquemque de-
liquerit homo in eum. et hoc dum inueniri potest .scilicet. in presenti.
ecce ostendit^ur effectuß orationis quia per eam homo deo pacifica-
t^ur. Jdem autem habet^ur per euangeliu