Tract. II, Cap. 8

Inhaltsverzeichnis | Volltext

Blättern:

<< | < |

| > | >>

II,8. 〈Missa〉

1. Sequitur missa, que sic dicitur, quia tunc diaconus mittebat foras cathecuminos, quia non sunt de corpore ecclesie. Thesauri autem non sunt ostendendi extraneis 1 . Vel dicitur missa, quia a deo mittitur hostia 2 . Non enim habet, quod offerat, nisi deus ei mittat.

2. Item postea orat sacerdos capite inclinato dicens: "in spiritu humilitatis", ut uidelicet hostiam offerat ex pinguedine caritatis.

3. Postea altare deosculatur 3 , ut notetur, quod per passionem domini populus 4 liberatur.

4. Postea conuertit se ad populum dicens: "orate pro me fratres a ". Et dicit populus: "memor sit omnis sacrificii tui et holocaustum tuum pingue fiat B ".

5. Postea instat orationibus, ne indignus inueniatur ut oza, qui tetigit archam domini temere 5   6 et percussus est a domino, nec legitur aliud fecisse nisi propriam uxorem cognouisse tunc in nocte precedente. Preciosa 7 archa est 8 calix domini. Vnde multum cauendum est sacerdotibus.

6. Orat autem uoce demissa, ne uilescat officium 9 misse, uel ut deuocius oret, uel quia deus elongatus est a discipulis, quantus est iactus lapidis, ut secretius 10 oraret b . Vel quia representat 11 silentium 12 , quod deus habuit in passione, quia tamquam ouis ad occisionem ductus est c , quod etiam imitantur martires, ut 13 "non murmur resonet 14 nec 15 querimo|nia d   C ". Et tunc factum est silentium in celo, dum committeret bellum 16 draco.

7. Item licet sacerdos oret uoce demissa, nichilominus 17 tamen in fine alte dicit: "per omnia secula 18 seculorum 19   e ". Querit enim assensum populi et confirmationem. Ipse enim quasi legatus est populi f .

8. Postea salutat populum et ipsi eum 20 inuicem orantes pro se. Quo facto eos incitat dicens: "sursum corda", quia qui in terrenis sunt 21 nichil possunt deo offerre dignum. Dicit: "gratias agamus domino 22 deo" et cetera, et ipsi dicunt 23 : "dignum est" et cetera.

9. 〈Prefatio〉. Sequitur prefacio uel 24 prologus 25 , in qua captat beneuolenciam dei 26 dicens: "uere dignum est", quia bonus, "iustum", quia beneficus, "equum", quia misericors, et 27 "salutare", quia salus E .

10. 〈Sanctus〉. Post associat 28 se angelico cantui, et populus similiter dicentes: "sanctus, sanctus, sanctus", ut notetur trinitas, "dominus", ut notetur unitas. Hoc 29 autem canticum 30 instituit sixtus 31 papa, qui fuit septimus a beato 32 petro g : "pleni sunt 33 " et cetera. Gratias agit ecclesia 34 de omnibus beneficiis F et maxime de beneficio incarnationis. Vnde dicit: "benedictus, qui uenit in nomine domini, osanna in excelsis", id est salua obsecro. Bis dicit, quia duplicem salutem 35 querit, scilicet corporis et anime, sed hoc 36 in excelsis, id est in patria 37   h .

11. 〈De silentio〉. Item dici potest, quod primum silentium, quod 38 facit sacerdos 39   40 dicendo secreta, significat hoc, quod ihesus latuit post resurrectionem lazari, quia tunc de 41 eius morte pharisei collegerunt consilium 42   i , instruens nos 43 , quod ad 44 tempus latere debemus. Non enim tunc palam ihesus 45 ambulabat 46 , sed post luna existente decima 47 se agnum figuratum in lege obtulit. Sic enim preceptum erat, ut in 48 decima die sumeretur agnus et seruaretur usque ad quartam decimam lunam et tunc 49 immolaretur. Ita fecit deus in hoc instruens nos, quod non semper latere debemus. Et 50 etiam ad hoc significandum in fine secreti eleuat sacerdos uocem dicens: "per omnia secula seculorum". Et populus assentiens dicit: "amen".

12. Hic etiam representat ecclesia conuiuium, quod factum est 51 domino in bethania j , de quo habetur in iohanne. Huic cene 52 debent interesse 53 tria genera gentium, scilicet lazarus, qui suscitatus est. Hic significat penitentes 54 , qui proficientes 55 dicuntur. Est etiam 56 martha, per quam 57 actiua uita notatur 58 . Est etiam 59 maria, per quam 60 contemplatiua. Hec autem offerunt 61 "libram unguenti nardi pistici preciosi 62   k ".

13. Sed nota, quod dicit "libram", quia nobis 63 date sunt uirtutes ad mensuram.

14. Triplex autem unguentum obtulit maria: unum ad unguedum pedes in 64 domo 65 symonis leprosi l . Per hoc significatur contricio, quia penitentes unguntur 66 , dum de misericordia dei confidunt. In hoc enim reputat deus sibi 67 pedes in|ungi 68 . Vel ungit pedes, qui profitetur humanitatem. Vngit caput m , qui profitetur diuinitatem, et hoc est etiam secundum unguentum. Tercium unguentum est, quod maria emit cum aliis, ut uenientes ungerent corpus ihesu 69   n . Vult enim hoc unguento non se, sed pauperes inungi 70 , qui sunt membra sua. Hoc 71 autem est compassio. Vnde 72 "quod uni ex minimis meis fecistis, michi fecistis o ".

15. Sequitur 73 : "nardi p ", est 74 enim 75 nardus herba quedam sic dicta propter suam 76 humilitatem. Est autem calida odorifera. Beatus bernadus: "ex odore nardi inclinauit se nardus in uterum uirginis q ". Per nardum autem fides intellegitur. "Pistici r ", id est non adulterini per admixtionem 77 alicuius ypocrisis. Hoc unguentum infundit ecclesia, cum dicit: "domine sancte, pater omnipotens, eterne deus per christum dominum 78   s ". Quia non solum in quantum deum, sed in quantum hominem laudat ecclesia et ipsi angeli. Angeli 79 autem nominantur, ut notetur 80 , quod angelis assimilanda est ecclesia ad hoc, quod placeat deo. Nominantur autem illi, quibus magis debemus assimilari, scilicet dominationes, qui usum dominandi 81 edocent 82 . Est autem uera dominatio facere uoluntatem dei 83 .

16. Nominantur autem 84 potestates, ut notetur, quod potestatem diaboli arcere 85 debeamus 86 . Propriis autem 87 nominibus nominantur 88 cherubin et seraphin, quia 89 toti 90 debemus ardere dei dilectione.

17. Ecclesia autem sperans se 91 sociari 92 cum angelis et arcangelis canit dicens: "sanctus, sanctus, sanctus dominus 93 " et cetera t . Hic 94 est 95 cantus puerorum, quem cantauerunt domino ihesu in decima 96 luna se offerenti, qui quasi reseruatus fuit usque ad quartam decimam lunam in bethania G .

18. Prefationes sollempnes non sunt 97 nisi decem.

Lesarten
1 extraneis: ex cuneis T
2 a ... hostia: mittitur hostia a deo T
3 deosculatur: osculetur P2
4 populus: om P2
5 temere: om P2
6 archam domini temere: temere archam domini T
7 Preciosa: est add P2, T
8 est: om T
9 officium: ostium T
10 secretius: secretus T
11 representat: ante deus exp T
12 silentium: ante sacerdotium cancelauit P1
13 ut: unde P2, T
14 resonet: resonat P2, T
15 nec: non P2, T
16 bellum: om T
17 nichilominus: nichil T
18 secula: seculorum P2
19 seculorum: post amen exp T
20 eum: enim T
21 sunt: ss P2
22 domino: om P2, T
23 dicunt: quod add P2, T
24 uel: id est P2, T
25 prologus: uel prolocutio add P2 ; uel locutio add T
26 dei: P2, T ; om P1
27 et: om P2, T
28 associat: sociat T
29 Hoc: hunc P2, T
30 canticum: cantum P2, T
31 sixtus: om T
32 beato: beatorum P2 ; e beatro corr T
33 sunt: celi add P2
34 ecclesia: ante et cetera exp T
35 salutem: salulutem T
36 hoc: hec P2
37 patria: celesti add supra man rec T
38 quod: om P2
39 sacerdos: presbiter P2, T
40 sacerdos: danda add T
41 de: dicitur T
42 consilium: concilium P2
43 nos: om P2
44 quod ad: ad quod P2 ; ad quod ad T
45 palam ihesus: ihesus coram P2, T
46 ambulabat: judeis palam add supra man rec T
47 decima: extra T
48 in: om T
49 tunc: tunc T
50 Et: quod P2, T
51 factum est: om T
52 cene: terre T
53 interesse: e esse corr T
54 penitentes: P2 ; punitentes P1, T ; petentes T
55 proficientes: proficiscentes P2
56 Est etiam: etiam est T
57 per quam: qui T
58 notatur: uocatur T
59 etiam: i add T
60 quam: uita add T
61 offerunt: offert P2
62 preciosi: om P2, T
63 nobis: n ante add P1
64 in: in ante add P1
65 domo: domino P2
66 unguntur: iunguntur T
67 sibi: om P2, T
68 in|ungi: ungi P2, T
69 ihesu: eihesu P1
70 inungi: ungi P2, T
71 Hoc: hic T
72 Vnde: om P2
73 Sequitur: om P2, T
74 est: est add T
75 enim: etiam P2
76 suam: sui T
77 admixtionem: adunctionem T
78 dominum: om P2, T
79 Angeli: archangeli ex an corr T
80 ut notetur: om T
81 dominandi: dominandidi (!) T
82 edocent: ante habent uel expunxit P1
83 facere uoluntatem dei: uoluntatem dei facere P2, T
84 autem: om T
85 arcere: ardere T
86 debeamus: e debemus corr T
87 autem: om T
88 nominantur: nominatur T
89 quia: qui T
90 toti: non P2
91 se: om P2, T
92 sociari: saciare P2
93 dominus: deus sabaoth add P2, T
94 Hic: hoc P2, T
95 est: etiam add P2
96 decima: e christum corr T
97 sollempnes non sunt: non sunt sollempnes T

Quellen
a conuertit ... fratres: cf Ordo Missae, OrdPC (ed Van Dijk et Walker, p 505)
b deus ... oraret: cf Luc 22,41
c tamquam ... est: cf Is 53,7
d non murmur ... querimo|nia: Analecta Hymnica Medii Aevi 50, p 204, Nr. 153: In Festis plurimorum Martyrum
e per ... seculorum: Hadrianum 3 (Deshusses I, p 86)
f Querit ... populi: cf Sicardus Cremonensis, Mitrale III,6 (PL 213,121D)
g Hoc ... petro: Liber pontificalis (Duchesne I, 255,57; cf 94sq,56); cf Rupertus Tuitiensis, De diuinis officiis II,21 (CCCM 7, 52,732sq)
h Gratias ... patria: Innocentius III, De missarum mysteriis II,67 (PL 217,840A-B) = II,51 (ed Wright, p 178sq,591-601)
i ihesus ... consilium: cf Ioh 11,54
j conuiuium ... bethania: cf Ioh 12,1sq
k libram ... preciosi: Ioh 12,3
l unum ... leprosi: cf Luc 7,46
m Vngit caput: cf Marc 14,3; cf Matth 26,7
n quod ... ihesu: cf Marc 16,1
o quod ... fecistis: Matth 25,40
p nardi: Ioh 12,3
q ex ... uirginis: cf Bernardus Claraevallensis, In assumptione beatae Mariae Virginis Sermo 4,7 (ed Leclercq et Rochais V, p 249); cf Bernardus Claraevallensis, Sententiae 3,87 (ed Leclercq et Rochais VI,2, p 126)
r Pistici: Ioh 12,3
s domine ... dominum: Hadrianum 3 (Deshusses I, p 86)
t sanctus ... cetera: Hadrianum 4 (Deshusses I, p 86)

Rezeption
A conuertit ... fratres: Durandus, Rationale IV,xxxii,3,35 (CCCM 140, p 399)
B Et dicit ... fiat: Durandus, Rationale IV,xxxii,3,25-27 (CCCM 140, p 398); cf PGD III,19,17 (Andrieu III, 646)
C Vel quia representat ... querimo|nia: Durandus, Rationale IV,xxxii,9,72-75 (CCCM 140, p 400)
D Querit ... populi: Durandus, Rationale IV,xxxii,11,87sq (CCCM 140, p 400)
E prefacio ... salus: Durandus, Rationale IV,xxxiii,9,109-113 (CCCM 140, p 403sq): '... secundum Magistrum Petrum Autissiodorensem ...'
F pleni ... beneficiis: Durandus, Rationale IV,xxxiv,6,65sq (CCCM 140, p 411sq)
G Ecclesia ... bethania: Durandus, Rationale IV,34,1,3-9 (CCCM 140, p 410)

Zitiervorschlag: Guillelmus Autissiodorensis, Summa de officiis ecclesiasticis, tract. II, cap. 8, hrsg. v. Franz Fischer, Köln 2007-2013, guillelmus.uni-koeln.de/tcrit/tcrit_t2c8

Vergleichsstellen

Transkription P1

>> Folio anzeigen

>> Volltext anzeigen

Cambrai-Fassung

>> Kapitel anzeigen

>> Volltext anzeigen

Handschriftenseiten (Abb.)

B 9v, 10r, 10v
Br 273r
C 69r
D 9r, 9v, 10r
G 111r, 111v
M 10v, 11r, 11v
O 139r
P1 44r, 44v
P2 87bisr, 87bisv
S 42r, 42v, 43r
T 183r, 183v
Tr 68r, 68v
U 95r