Tract. V, Cap. 2

Inhaltsverzeichnis | Volltext

Blättern:

<< | < |

| > | >>

V,2. Quomodo ecclesia debeat dedicari 1

1. Sequitur 2 de dedicatione 3 , quomodo ecclesia debeat dedicari 4 et quid significat 5 huiusmodi dedicatio.

2. Solius pontificis est dedicare, quia gerit imaginem summi pontificis, id est christi, | qui spiritualiter dedicat A .

3. Primo autem aspergit ecclesiam ter aqua extra et circuit a . Que aspersio significat baptisma b .

4. Quando autem uenit 6 ad portam, percutit uirga pastorali, quia per predicationem pastorum ueniunt infideles ad consensum fidei, qui per apertionem 7 ianue 8 designatur 9 . Percutit, dico, superliminare rationis dicens: "atollite portas, principes, uestras 10   c ", a cordibus hominum ignorantiam 11 et huiusmodi, o uos demones uel potius homines, "attollite", id est auferte 12 . Et respondet diaconus, qui est intra in persona populi, qui nescit, quis est, qui debet intrare: "quis est iste rex glorie B ?" Et ter 13 dicitur hoc d propter triplicem potestatem, quam habet christus in celo et 14 in terra et 15 in inferno e . Vnde: "ut trina rerum machina 16 / celestium, terrestrium/ et infernorum condita 17 / flectant 18 genu iam subdita f ".

5. Tunc aperto hostio intrat episcopus cum populo g , quia si utatur debito officio, nichil potest ei resistere C . Et dicit: "pax huic domui et omnibus habitantibus in ea h ", quia christus uenit, ut reconciliaret nos deo D .

6. Et orat prostratus. Et postquam 19 surrexerit 20 orat sine salutatione non dicens: "dominus uobiscum i ", quia qui cathezizati 21 sunt, non sunt digni, ut fiat eis applausus 22   j   E .

7. Postea scribit in terra uirga pastorali prius faciens crucem, et scribit alphabetum ex transuerso angulo orientis 23 ad angulum ex parte occidentis et econuerso. Et illa scriptura, que 24 scribitur litteris hebraicis 25 et grecis k , figurat 26   27 rudimenta 28 fidei ecclesie, que ex iudeis et gentibus est conlecta 29 .

8. Quod 30 autem ex transuerso, significat, quod ille 31 , qui 32 prius erat dexter, factus est sinister, et qui erat in capite, factus est in cauda et econuerso, et hoc 33 per uirtutem crucis G .

9. Idem ordo est penitus 34 in spirituali dedicatione. Prius enim consentit fidei aliquis, et hoc est apertio porte, postea orat sacerdos pro eo, et postea instruit eum 35 in fide.

10. Postea 36 accedit ad altare et dicit: "deus, in adiutorium l ", quia tunc primum incipit, quod principalius est H .

11. Et non dicit alleluia m , quia 37 qui baptizati non sunt, non sunt digni laudibus angelorum 38 , penultimo tobie 39 : " in 40 plateis eius cantabitur alleluia n   I ".

12. Postmodum benedicit aquam admiscens 41 sal, quod significat doctrinam legis diuine, que est sal federis, et cinerem, id est memoriam dominice passionis, et uinum limphatum o , per quod christi deitas et humanitas designatur, quia per fidem dominice passionis, que habetur per doctrinam legis diuine, unitus 42 est populus, qui significatus est 43 per aquam, quia "aque multe populi multi p ", christo deo et homini q   J .

13. Postea facit quatuor cruces in quatuor cornibus 44 altaris 45   r de aqua 46 , quia dictum est 47 abrahe in 48 genesi: "dilataberis 49 ad orientem | et occidentem 50   51 ét septentrionem et meridiem s   K ".

14. Postea facit 52 aspersorium de ysopo t , per quam significatur 53 humilitas, que creuit in petra, christo scilicet 54 , et ualet ad tumorem 55 et ad pectus, id est ad superbiam sanandam 56   L . Et aspergit altare septies 57   u , quia 58 in baptismo dantur septem dona spiritus sancti. Et semper 59 circuit v .

15. Ille autem circuitus semper 60 significat diligentiam, quam debet habere sacerdos. Vnde in cantico 61 : "inuenerunt me custodes 62 uigiles, qui circueunt 63 ciuitatem w   N ".

16. Postea aspergit totam ecclesiam intra ter x , sine aliqua differentia maiores et minores lapides, quia apud eum 64 non debet esse acceptio personarum, et intra, quia exterior ablutio 65 nichil 66 ualet sine interiori, et ter, quia illa aspersio 67 significat aspersionem baptismi, que fit beneficio trinitatis 68   O .

17. Interim autem cantat chorus illum psalmum: "exurgat deus 69   y ", et: "qui habitat in adiutorio 70   z   aa ", in quibus 71 fit mentio de ecclesia et de constitutione ipsius, ut ibi 72 : "qui habitare facis unius moris 73 in domo ab ", et ibi: "qui habitat ac " et cetera 74 .

18. Episcopus uero dicit: "domus mea domus orationis uocabitur ad   ae ", quia eius officium est facere, ut ecclesia sit domus orationis 75   76 , non negociationis P .

19. Postea residuum aque fundit ad basim af sicut in ueteri testamento residuum sanguinis ad crepidinem ag , quod idem est quod basis 77 , quia 78 residuum 79 deo commendat, qui est summus sacerdos, cuius est etiam 80 suplere defectum aliorum sacerdotum Q .

20. Postmodum extergit altare linteo candido ah , quod significat humanitatem christi, cui assimilamur magis et magis per bona opera.

21. Postea offert incensum ai , quod significat 81 deuocionem orationis. Qui enim habet septem dona spiritus sancti et assimilatus est deo, poterit ei offerre deuotam orationem, quia habet dei similitudinem R .

22. Postea facit cruces in cornibus altaris oleo et ungit crismate aj . Per oleum nitor bone conscientie, per crisma, quod est ex oleo et balsamo, odor bone fame S .

23. Et cantatur illa antiphona: "unxit te deus, deus tuus, oleo leticie ak ", de christo U .

24. Et postquam crismatum est altare, crismantur duodecim cruces 82 , in quibus sunt duodecim luminaria 83 posita a principio al , que significant duodecim apostolos, qui fide crucifixi 84 totum mundum illuminauerunt, quia dicit bernadus: "tota philosophia nostra 85 est fides crucifixi am ". Et apostolus: "nichil iudico me scire inter uos nisi ihesum christum et hunc crucifixum an   V ".

25. Ideo est ordo spiritualiter, ut homo habeat primo dona spiritus sancti, postea purificetur magis et magis et 86 assimiletur christo, quia "christus passus est pro nobis ao ", dicit petrus, "uobis relinquens 87 exemplum, ut sequamini uestigia eius ap   aq ".

26. Et tunc potest offerre deuotionem orationis, per quam habet homo 88 nitorem bone conscientie, postea 89 securam mentem: "secura mens 90 , iuge conuiuium ar ", prouerbiorum xu 91 . Et tunc habet | odorem bone fame, ut possint ei dicere adolescentule: "trahe me post te, in odore unguentorum tuorum 92 curremus as ", cantici i 93 .

27. Tunc autem, ex quo hec habentur, non restat, nisi ut 94 induatur candore immortalitatis. Vnde ultimo induit episcopus altare candidis uestimentis at .

28. Et 95 obicitur: est tempus 96 loquendi et tempus tacendi au . Similiter: est 97 tempus 98 figurarum et est 99 tempus ueritatis. Sed figure recesserunt, ergo non 100 debent hec fieri, ut uidetur X .

29. Ad quod dicimus, quod 101 reuera figure cessauerunt 102 , quarum ueritas apparet. Sed adhuc multiplex ueritas 103 latet, quam non uidemus. Vnde utitur ecclesia figuris, uerbi gratia, ut ita per 104 uestimenta candida aliquo modo uideamus decorem animarum nostrarum et 105 gloriam 106 immortalitatis nostre, que 107 uidere non possumus manifeste Y .

Lesarten
1 Quomodo ... dedicari: om P2, T
2 Sequitur: ante add P2
3 dedicatione: dicatione T
4 ecclesia debeat dedicari: ecclesie dedicari debeant P2, T
5 significat: significet P2, T
6 uenit: peruenit T
7 apertionem: aspersionem (e aspersionenem corr) T
8 ianue: om P2
9 designatur: designantur P2
10 principes uestras: P2, T ; om P1
11 ignorantiam: P2, T ; ignorantium P1 ; e per ignorantiam corr P1
12 auferte: et cetera add P2, T
13 ter: T ; cetera P1, P2
14 et: om P2, T
15 et: P2, T, Dur ; om P1
16 machina: e manchina corr T
17 condita: P2, T ; subdita P1
18 flectant: P2, T ; flectat P1
19 postquam: post cum P2, T
20 surrexerit: surrexit T
21 cathezizati: tantum add P2, T, Dur
22 applausus: ex applauplausus corr T
23 orientis: ut add P2, T ; usque add Arnold
24 scriptura que: P2, T ; om P1
25 hebraicis: ebreis P2, T ; latinis Dur
26 figurat: ante quod P1
27 figurat: significat P2
28 rudimenta: indumenta T
29 conlecta: confecta P2, T
30 Quod: ante add T
31 ille: populus Dur
32 qui: om T
33 et hoc: om P2
34 est penitus: penitus est P2
35 eum: eos T
36 Postea: et ante add P2
37 quia: et P2
38 non ... angelorum: digni laudibus angelorum non sunt P2
39 penultimo tobie: tobie penultimo P2, T
40 in: et ante add P2, T
41 admiscens: admittens T
42 unitus: unicus P2
43 significatus est: significatur P2, T
44 cornibus: corni ante add P1
45 altaris: caritatis Dur
46 de aqua: P2, T ; om P1
47 est: om P2
48 in: om P2, T
49 dilataberis: e dilaberis corr T
50 occidentem: ante ad P1
51 occidentem: occidente P2
52 facit: ante facit expunxit T
53 significatur: om P2, T
54 scilicet: om P2
55 tumorem: timorem T
56 id est ... sanandam: P2, T ; sanandum P1
57 septies: species T
58 quia: et P2
59 semper: septies Dur
60 semper: om P2
61 in cantico: canticum P2, T
62 custodes: om P2, T
63 circueunt: circuerunt P2
64 eum: deum Dur
65 ablutio: absolutio P2 ; e abluitio corr P1
66 nichil: non P2, T
67 aspersio: P2, T, Dur ; ablutio P1
68 trinitatis: ante caritatis expunxit T
69 deus: om P2, T
70 adiutorio: altissimi add P2, T
71 quibus: psalmis add P2, T
72 ibi: habetur add P2
73 moris: om P2
74 et cetera: om P2, T
75 orationis: dei Dur
76 sit domus orationis: domus orationis sit P2
77 basis: bassis (ante passi exp) P2
78 quia: quod P2
79 residuum: quod excedit uires humanas in tanto sacramento add Dur
80 est etiam: eciam est P2, T
81 significat: P2, T ; significet P1
82 crismantur duodecim cruces: xii cruces crismantur P2
83 duodecim luminaria: luminaria duodecim T
84 crucifixi: post sunt add et expun P2
85 philosophia nostra: (ante fides expunxit) T, (cf Arnold, Spiritualis consecratio, p 354-356) Arnold ; mea prophetia P1, P2 ; prophetia nostra P2
86 et: ut T
87 uobis relinquens: reliquens nobis T
88 homo: om P2, T
89 bone conscientie postea: postea bone conscientie P2, T
90 secura mens: om P2, T
91 prouerbiorum xu: om P2, T
92 odore ... tuorum: ex unguentum tuorum odore corr T
93 cantici i: cantum P2 ; canticum T
94 ut: hec add P2
95 Et: set T
96 est tempus: tempus est P2, T
97 est: om P2
98 est tempus: tenpus est T
99 est: om P2, T
100 non: nec T
101 quod: quia P2
102 cessauerunt: recesserunt P2, T
103 multiplex ueritas: ueritas multiplex T
104 per: ss P2
105 et: ut P2
106 gloriam: e uigiliam corr P2
107 que: quam T

Quellen
a Primo ... circuit: cf PRS XII, XVII,8 (p 178,16); cf PRS XII, XVII,11 (p 179,1sq); cf PRS XII, XVII,14 (p 179,22); cf PCR XXIII,11 (p 424,24-425,2); cf PCR XXIII,14 (p 425,15sq); cf PCR XXIII,17 (p 426,8sq)
b Que ... baptisma: cf Ivo Carnotensis, De sacramentis ordinationis, Sermo IV (PL 162,529AB); cf Sicardus Cremonensis, Mitrale I,6 (PL 213,28C; CCCM 228, p 27,27sq); vide app. fontium ed. Arnold
c atollite ... uestras: Ps 23,7
d Quando ... hoc: cf PRS XII, XVII,10 (p 178,25-28); cf PRS XII, XVII,13 (p 179,19-21); cf PRS XII, XVII,16 (p 180,5-7); cf PCR XXIII,13 (p 425,10-13); cf PCR XXIII,16 (p 426,5-7); cf PCR, XXIII,19 (p 426,17sq)
e ter ... inferno: cf Ivo Carnotensis, De sacramentis ordinationis, Sermo IV (PL 162,529CD); cf Sicardus Cremonensis, Mitrale I,6 (PL 213,29C; CCCM 228, p 29,65sq); vide app. fontium ed. Arnold
f ut trina ... subdita: Analecta Hymnica Medii Aevi 27, p 96, Nr. 39: Hymnus Vigiliae Ascensionis Domini: 'Aeterne rex altissime'
g Tunc ... populo: cf PRS XII, XVII,16 (p 180,8); cf PCR, XXIII,19 (p 426,19sq)
h Et dicit ... ea: cf PRS XII, XVII,16 (p 180,9); cf PCR, XXIII,19 (p 426,20sq)
i orat ... uobiscum: cf PRS XII, XVII,17 (p 180,14-16); cf PCR, XXIII,21 (p 427,4-7)
j quia ... applausus: cf Ivo Carnotensis, De sacramentis ordinationis, Sermo IV (PL 162,530A-D); cf Sicardus Cremonensis, Mitrale I,6 (PL 213,30AB; CCCM 228, p 30,90-104); vide app. fontium ed. Arnold
k Postea ... grecis: cf PRS XII, XVII,20 (p 180,26-30); cf PCR, XXIII,25 (p 427,18-428,3)
l deus in adiutorium: cf Ps 69,2
m Postea ... alleluia: cf PRS XII, XVII, 21 (p 181,5sq); cf PCR, XXIII,26 (p 428,8-9)
n in plateis eius cantabitur alleluia: Tob 13,22
o Postmodum ... limphatum: cf PRS XII, XVII,22-31 (p 181,7-182,25); cf PCR, XXIII,27-38 (p 428,11-430,7)
p aque ... multi: cf Apoc 17,1; cf Apoc 17,15
q quia ... homini: cf Hugo de Sancto Victore, De sacramentis II,5,3 (PL 176,442A); cf Pseudo-Hugo de Sancto Victore, Speculum II (PL 177,339D-340A); vide app. fontium ed. Arnold
r Postea ... altaris: cf PRS XII, XVII,32sq (p 182,26-30); cf PCR, XXIII,39sq (p 430,8-15)
s dilataberis ... meridiem: Gen 28,14
t Postea ... ysopo: cf PRS XII, XVII,33 (p 182,31); cf PCR, XXIII,40 (p 430,16)
u aspergit altare septies: cf PCR, XXIII,40 (p 430,17)
v Et semper circuit: cf PCR, XXIII,40 (p 430,16sq)
w inuenerunt ... ciuitatem: Cant 3,3; Cant 5,7
x Postea aspergit ... ter: cf PRS XII, XVII,35 (p 183,3-4); cf PCR, XXIII,41 (p 430,20sq)
y exurgat deus: Ps 67,2
z qui ... adiutorio: Ps 90,1
aa Interim ... adiutorio: cf PRS XII, XVII,35 (p 183,9-11); cf PCR, XXIII,41 (p 431,4-9)
ab qui ... domo: Ps 67,7
ac qui habitat: Ps 90,1
ad domus ... uocabitur: Is 56,7; cf Matth 21,13; cf Marc 11,17; Luc 19,46
ae Episcopus ... uocabitur: cf PRS XII, XVII,36 (p 183,13sq); cf PCR, XXIII,42 (p 431,12sq)
af residuum ... basim: cf PRS XII, XVII,40 (p 184,36); cf PCR, XXIII,46 (p 432,6sq)
ag sicut ... crepidinem: cf Leu 9,9; cf Leu 1,15; cf Ez 43,20; cf Ez 45,19
ah Postmodum ... candido: cf PRS XII, XVII,40 (p 184,37); cf PCR, XXIII,46 (p 432,8sq)
ai Postea offert incensum: cf PRS XII, XVII,54 (p 188,13-16); cf PCR, XXIII,60 (p 435,6-8)
aj Postea ... crismate: cf PRS XII, XVII,55-57 (p 188,21-189,20); cf PCR, XXIII,61-64 (p 435,11-436,6)
ak unxit ... leticie: cf Ps 44,8; cf Hebr 1,9
al Et postquam ... principio: cf PRS XII, XVII,58 (p 189,24-26); cf PCR, XXIII,65 (p 436,11-13)
am tota ... crucifixi: cf Bernardus Claraevallensis, Super cantica canticorum Sermo 43,4 (ed Leclercq et Rochais II, p 43,19-22); cf Petrus Damiani, Sermo LVII,11 (Sermones, p 355,248-254)
an nichil ... crucifixum: 1 Cor 2,2
ao christus ... nobis: 1 Petr 2,21
ap uobis ... eius: 1 Petr 2,21
aq Et ... eius: cf Ivo Carnotensis, De sacramentis ordinationis, Sermo IV (PL 162,531-535); cf Sicardus Cremonensis, Mitrale I,6sq (PL 213,30C-33A; CCCM 228, p 30-34); vide app. fontium ed. Arnold
ar secura ... conuiuium: Prou 15,15
as trahe ... curremus: Cant 1,3
at Vnde ... uestimentis: cf PRS XII, XVII,68 (p 192,18sq); cf PCR, XXIII,77 (p 438,12sq)
au est tempus ... tacendi: cf Eccle 3,7

Rezeption
A Solius ... dedicat: redigit Durandus, Rationale I,vi,2,44-46 (CCCM 140, p 65)
B Percutit ... glorie: redigit Durandus, Rationale I,vi,14sq,214-220 (CCCM 140, p 70)
C triplicem ... resistere: Durandus, Rationale I,vi,17sq,226-232 (CCCM 140, p 70)
D Et ... deo: Durandus, Rationale I,vi,18,236-240 (CCCM 140, p 70sq)
E orat ... applausus: redigit Durandus, Rationale I,vi,19,243-246 (CCCM 140, p 71)
F Postea ... grecis: redigit Durandus, Rationale I,vi,20,250-254 (CCCM 140, p 71)
G significat ... crucis: Durandus, Rationale I,vi,21,262-265 (CCCM 140, p 71)
H Postea ... est: redigit Durandus, Rationale I,vi,24,292-295 (CCCM 140, p 72)
I non dicit ... cantabitur alleluia: Durandus, Rationale I,vii,5sq,41-43 (CCCM 140, p 85)
J aquam ... homini: Durandus, Rationale I,vii,9,64-70 (CCCM 140, p 86)
K Postea ... meridiem: redigit Durandus, Rationale I,vii,14,118-120 (CCCM 140, p 87)
L Postea ... sanandam: cf Durandus, Rationale I,vii,20,178-188 (CCCM 140, p 89)
M aspergit altare septies: redigit Durandus, Rationale I,vi,25,300 (CCCM 140, p 72)
N semper ... ciuitatem: redigit Durandus, Rationale I,vii,15,129-132 (CCCM 140, p 87sq)
O Postea aspergit ... trinitatis: redigit Durandus, Rationale I,vi,25,301-306 (CCCM 140, p 72sq)
P Interim ... negociationis: Durandus, Rationale I,vi,26,318-324 (CCCM 140, p 73)
Q residuum ... sacerdotum: Durandus, Rationale I,vii,21,205-210 (CCCM 140, p 90)
R Postea ... similitudinem: Durandus, Rationale I,vii,34,391-394 (CCCM 140, p 95)
S Postea ... fame: redigit Durandus, Rationale I,vii,32sq, 371-374 (CCCM 140, p 94sq)
T unxit ... leticie: cf PGD II,3,51 (Andrieu III,489)
U Et cantatur ... christo: redigit Durandus, Rationale I,vii,32sq, 383-385 (CCCM 140, p 94sq)
V significant ... crucifixum: Durandus, Rationale I,vi,29,341-346 (CCCM 140, p 74sq)
W Vnde ... uestimentis: cf Durandus, Rationale I,ii,12,152sq (CCCM 140, p 33); cf Durandus, Rationale I,vii,39,422sq (CCCM 140, p 96)
X Et obicitur ... uidetur: redigit Durandus, Rationale I,i,6,68-70 (CCCM 140, p 5)
Y reuera ... manifeste: Durandus, Rationale I,i,6,71-76 (CCCM 140, p 5)

Zitiervorschlag: Guillelmus Autissiodorensis, Summa de officiis ecclesiasticis, tract. V, cap. 2, hrsg. v. Franz Fischer, Köln 2007-2013, guillelmus.uni-koeln.de/tcrit/tcrit_t5c2

Vergleichsstellen

Transkription P1

>> Folio anzeigen

>> Volltext anzeigen

Cambrai-Fassung

>> Kapitel anzeigen

>> Volltext anzeigen

Handschriftenseiten (Abb.)

B 81v, 82r, 82v, 83r
Br 296r, 296v
C 95r, 95v
D 78r, 78v, 79r, 79v
G 146r, 146v
M 63v, 64r, 64v
O 149v
P1 75r, 75v, 76r
P2 131r, 131v
S 96v, 97r, 97v
T 224v, 225r
Tr 111r, 111v, 112r