Tract. I, Cap. 4

Inhaltsverzeichnis | Volltext

Blättern:

<< | < |

| > | >>

I,4. De prima hora 1

1. Et nota, quod hora prima apparuit dominus mulieribus, et 2 ideo est etiam, quia 3 in hac hora conueniebat 4 dominus ad templum, et 5 propter hoc ecclesia in hac hora inuocat dominum dicens "deus, in adiutorium meum 6 intende 7 " et cetera cum glorificatione, et quia prima hora diei petit, ut liberetur a persecutionibus mundi et a temptationibus diaboli, quod patet in hymno a . Et ideo semper est inuariabilis 8 hora, quia quolibet die indigemus tali liberatione. Et similiter completorium inuariabile est, in quo petit ecclesia a fantasmatibus liberari b . Et tali liberatione semper indiget. Vel quia deus est alpha et omega 9 , id est principium et finis c . Et ipse est inuariabilis 10 propter hoc etiam, quia 11   12 a nobis semper exigit primicias 13 et decimas 14 . Ideo 15 quedam ecclesie numquam uariant antiphonam ad primam, sed est semper 16 de trinitate, nisi accidat festum, quod sit de ipso deo. Alique uero ecclesie uariant antiphonam in prima etiam in festis 17 sanctorum, qui 18 non tam rationabiliter facere uidentur.

2. Post hymnum sequitur psalmus "deus, in nomine tuo 19   d ", ubi orat ecclesia liberari a periculis mundi et 20 ab inimicis A . Sequntur alii psalmi, "beati immaculati 21   e " et cetera. Sed nota, quod a "beati 22 immaculati f " et cetera 23 usque ad "dominum cum tribularer g " est unus psalmus, qui sicut dicit ambrosius, est paradisus pomorum, apotheca spiritus sancti 24   h . Et propter hoc ecclesia ruminat ipsum in horis, ut sit 25 animal mundum. Et etiam ruminat species 26 aromaticas paradisi, ut sit aromatica deo et mundo B .

3. Sunt autem psalmi quodammodo tres et significant, quod predictum est, quodammodo 27 quinque, si 28 scilicet 29 habeatur respectus ad diuisionem octonariorum. Et significat 30 , quod | ecclesia petit, ne ingrediatur mors per fenestras i sensuum C .

4. Istis 31 autem 32 psalmis additur "quicumque uult j ", in quo continetur fides nostra, ut assumamus scutum fidei contra diabolum et omnes temptationes diei aduenientis D .

5. De capitulo 33 . Sequitur capitulum, quod est quasi eluctuarium 34 contra fastidium, et sequitur uersiculus ad excitandum 35 pigros, unde alte dicitur.

6. Sequitur dominica oratio.

7. Quare dicitur kirieleison 36 . Sed quia musce morientes perdunt suauitatem unguenti k , precedit "kirieleison E " ter propter patrem, qui est unum cum filio et spiritu sancto, et "christeleison" ter 37 propter christum, qui est unum 38 cum patre et spiritu sancto, et iterum "kirieleison" ter propter spiritum sanctum, qui est 39 unum 40 cum patre et filio. Sic enim notatur, quod in qualibet persona sit utraque alia.

8. Et nota magnam efficatiam istarum uocum 41 , quia dum 42 beatus basilius clamasset "kirieleison", aperte sunt 43 porte nicene 44 ecclesie l . Item dum beatus germanus 45 clamaret "kirieleison", quinque reges uersi sunt in fugam G . Vnde forte aliud significat quam hoc: "domine, miserere". Sed nos significationem illam 46 ignoramus H .

9. Nota etiam, quod in feriis 47 flectimus genua 48 , ut notetur leticia in festo.

10. Dicitur oratio 49 dominica, ut impetretur uita spiritualis anime. Vnde dicit postea: "uiuet anima mea 50 et laudabit te".

11. Et postea sequitur confessio "erraui sicut ouis, que periit 51   m ". Non enim 52 potest uiuere in deo, qui ei non confitetur I .

12. Demissa 53   54 uoce dicitur dominica oratio 55 , ut notetur humilitas et deuotio orationis J . Sed finitur 56 alte, ut auxilio precum illorum 57 , qui respondent 58 , liberetur a temptatione K .

13. Postea dicitur "credo in deum", quia sine fide impossibile est placere deo 59 . Dicitur uero dimissa 60 uoce et finis alte, quia "corde creditur ad iusticiam, ore autem confessio fit 61 ad salutem n   L ".

14. Et sequntur 62 multe preces, quibus ecclesia obsecrat, orat, postulat, gratias agit secundum doctrinam apostoli ad timoteum o . Obsecrat, quando petit cum adiuratione 63   64 , quando dicit in letania: "per passionem tuam libera nos, domine". Orat, cum petit sibi dari bona, ut cum dicit: "cor mundum crea in me 65 , deus" et cetera. Postulat, cum petit a se remoueri mala, ut cum dicit: "dignare, domine" et cetera 66 . Gratias agit 67 , cum dicit: "benedic, anima mea, domino 68   M " et cetera 69 . Propter maiorem deuocionem excitandam flectit genua sic orando, quod non facit in diebus dominicis propter leticiam resurrectionis 70 , nec in aliis diebus festiuis propter leticiam festi.

15. Implorat consequenter ecclesia, postquam direxit 71 ad deum orationes 72 suas 73 , orationes sanctorum, cum dicit: "preciosa est in conspectu domini mors sanctorum 74   75 eius 76 ".

16. In hac hora prima armat se ecclesia contra hostes. Primo cingulo castitatis, cum dicit: "beati immaculati p " et cetera, et galea salutis, scilicet 77 spe, cum dicit: "retribue seruo tuo q ". Et sumit scutum fidei, cum dicit: "quicumque uult r " et cetera N . Ad ultimum gladium spiritus, quod est uerbum dei in capitulo O .

Lesarten
1 De prima hora: om P2, T
2 et: etet T
3 quia: om T
4 conueniebat: cum ueniebat T
5 et: populus manicabat id est mane expectabat add P2, T
6 meum: om T
7 intende: om P2, T
8 inuariabilis: hec add P2 ; est hec T
9 omega: hic T
10 inuariabilis: et add P2, T
11 quia: ss P1
12 quia: quam T
13 primicias: e principium correxit P1 ; ante diuicias expunxit T
14 decimas: man rec T
15 Ideo: e cum deo corr T
16 semper: antiphona add T
17 etiam in festis: in festis etiam T
18 qui: Mss. cum P1
19 tuo: saluum me fac add P2, T
20 ecclesia ... et: a periculis liberari P2 ; id est periculis liberari T
21 immaculati: in uia, qui ambulant in lege add P2 ; in uia add T
22 a beati: ab T
23 et cetera: om P2, T
24 spiritus sancti: sancti spiritus P2
25 sit: om P2 ; in T
26 species: ante ipsum in horis P1
27 tres ... quodammodo: om P2
28 si: sed P2 ; sit T
29 scilicet: si T
30 significat: significatur P2, T
31 Istis: istius T
32 autem: in add T
33 De capitulo: om P2, T
34 eluctuarium: electuarium P2
35 excitandum: exercitandum T
36 Quare dicitur kirieleison: om P2, T
37 ter: ss T
38 unum: unus P2
39 est: om P2
40 unum: unus P2
41 uocum: cua T
42 dum: om T
43 sunt: e sunt sunt corr P2
44 nicene: Ticine siue Papiensis Dur
45 germanus: germane P2 ; Geminianus Dur
46 illam: aliam P2, T
47 in feriis: inferius P2, T
48 genua: non in festis add P2, T
49 oratio: antiphona T
50 mea: deus add P2
51 periit: P2, T ; om P1
52 enim: e per corr P1
53 Demissa: dimissa T
54 Demissa: uero add P2
55 oratio: om P2
56 finitur: finis P2, T
57 illorum: eorum P2, T
58 respondent: responderet T
59 placere deo: deo placere P2, T
60 Dicitur uero dimissa: e dimissa uero dicitur corr man rec T
61 fit: sit P2, T
62 sequntur: sequitur T
63 adiuratione: admiratione T
64 adiuratione: ut add P2, T
65 crea in me: in me crea T
66 et cetera: die nostro sine peccato nos custodire add P2, T
67 agit: agis agit add T
68 domino: P2, T ; domine P1
69 cetera: et add P2, T
70 leticiam resurrectionis: resurrectionis leticiam ( resurrectionis e resurrectionem corr) T
71 direxit: dixit P2
72 ad deum orationes: orationes ad deum P2, T
73 suas: om P2, T
74 mors sanctorum: om T
75 in ... sanctorum: mors sanctorum in conspectu domini P2
76 eius: om P2, T
77 scilicet: id est T

Quellen
a hymno: Repertorium Hymnologicum 9272 (Chevalier I, p 556): 'Iam lucis orto sidere'
b similiter ... liberari: cf Repertorium Hymnologicum 20138 (Chevalier II, p 646)
c alpha ... finis: cf Apoc 1,8
d deus ... tuo: Ps 53
e beati immaculati: Ps 118,1
f beati immaculati: Ps 118,1-176
g dominum cum tribularer: Ps 119,1
h qui ... sancti: Ambrosius Mediolanensis, De Isaac uel anima V,48 (CSEL 32, p 672)
i ingrediatur ... fenestras: cf Ier 9,21
j quicumque uult: Enchiridion Symbolorum, Num. 75sq (Denzinger, p 40sq): Symbolum Pseudo-Athanasianum
k musce ... unguenti: cf Eccle 10,1
l dum ... ecclesie: cf Cassiodorus, Historia ecclesiastica tripartita VII,36 (CSEL 71, p 437-440)
m erraui ... periit: Ps 118,176
n corde ... salutem: Rom 10,10
o quibus ... timoteum: cf 1 Tim 2,1
p beati immaculati: Ps 118,1
q retribue seruo tuo: Ps 118,17
r quicumque uult: Enchiridion Symbolorum, Num. 75sq (Denzinger, p 40sq): Symbolum Pseudo-Athanasianum

Rezeption
A in ... inimicis: Durandus, Rationale V,v,1-3,15-34 (CCCM 140A, p 89)
B Sed ... mundo: Durandus, Rationale V,v,5,68-73 (CCCM 140A, p 90)
C Sunt autem ... sensuum: Durandus, Rationale V,v,4,61-64 (CCCM 140A, p 90)
D quicumque ... aduenientis: cf Durandus, Rationale V,v,3,37-41 (CCCM 140A, p 89)
E Sed quia ...kirieleison: Durandus, Rationale V,v,9,171sq (CCCM 140A, p 93)
F dum ... ecclesie: cf Iacobus de Voragine, Legenda aurea, cap 26, 33-35 (ed Maggioni I,181)
G dum ... fugam: cf Iacobus de Voragine, Legenda aurea, cap 103, 55 (ed Maggioni II,692sq)
H nota ... ignoramus: Durandus, Rationale IV,xii,3,43-48 (CCCM 140, p 297)
I Dicitur ... confitetur: Durandus, Rationale V,v,10,218-221 (CCCM 140A, p 94)
J Demissa ... orationis: Durandus, Rationale V,v,10,204sq (CCCM 140A, p 94)
K Sed finitur ... temptatione: Durandus, Rationale V,v,10,213-215 (CCCM 140A, p 94)
L Postea dicitur ... salutem: Durandus, Rationale V,v,11,222-227 (CCCM 140A, p 94sq)
M sequntur ... domino: Durandus, Rationale V,v,12,235-244 (CCCM 140A, p 95)
N armat ... cetera: Durandus, Rationale V,v,3,34-38 (CCCM 140A, p 89)
O gladium ... capitulo: Durandus, Rationale V,v,3,41sq (CCCM 140A, p 89)

Zitiervorschlag: Guillelmus Autissiodorensis, Summa de officiis ecclesiasticis, tract. I, cap. 4, hrsg. v. Franz Fischer, Köln 2007-2013, guillelmus.uni-koeln.de/tcrit/tcrit_t1c4

Vergleichsstellen

Transkription P1

>> Folio anzeigen

>> Volltext anzeigen

Cambrai-Fassung

>> Kapitel anzeigen

>> Volltext anzeigen

Handschriftenseiten (Abb.)

B 5r, 5v, 6r
Br 271v, 272r
C 67r, 67v
D 4v, 5r, 5v
G 109r
M 7v, 8r, 8v
P1 42v
P2 85r, 85v, 86r
S 39r, 39v
T 180r, 180v
Tr 66r, 66v
U 93v, 94r